دراسه سوسيونصيه في روايه «ذاكره الجسد» لـ «احلام مستغانمي»

بنابر چارچوب نقد جامعه شناسي متن، ساختار دلالتي رمان، در سياق زباني خود، ساختار روايتي و گفتماني را كنار ساختار انديشگاني در بردارد. لذا در نقد جامعه شناسي متن، ساختار دلالتي درون متن بدون مراجعه به وقايع خارج آن تحليلي جامعه شناسي ميشود. درخوانش زيبايي شناسي اين رويكرد نقدي، روابط گفتگومند صداهاي موجود در اجتماع رمان يا به گونه اي دموكراتيك، رمان چند صدايي ميسازند يا با سلطه يك ايديولوژي در متن، رمان تك صدايي خلق ميكنند. رمان نويس مشهور الجزايري، احلام مستغانمي، در رمان ذاكره الجسد رويكرد ويژه-اي دارد كه به راحتي نمي توان بر تك صدايي و يا چندصدايي بودن آن حكم داد. از اين رو اين جستار با روش توصيفي- تحليلي، ساختار دروني اين رمان زنانه در سه سطح: روش بازنمايي گفتار، چگونگي حضور راوي و ضماير روايتي و ديدگاه ايديولوژيك بررسي ميكند تا بر پايه نقد جامعه شناسي متن، ويژگي سبك رمان در برقراري روبط گفتگومند ميان صداها در جامعه متن روشن شود. نتايج نشان ميدهد اين نوشتار زنانه با استفاده از ضماير روايتي متنوع در روايت صداها، نه جانبدار و نه بي طرف است بلكه سبكي ميانه در بازنمايي گفته شخصيت ها دارد. همچنين ديدگاه هاي ايديولوژيكي مختلفي را در دو موضوع زن و سرزمين بيان ميكند؛ به طوريكه ديدگاه ايديولوژيك نهايي متن برپايه ويژگي رمان چند صدايي شكل مي گيرد. همچنين امكان تاويل متن براي خواننده و پايان گشوده رمان، مي تواند به معني اين باشد كه اين نوشتار زنانه از تك صدايي خارج شده و بر خلاف اعتقاد كساني كه نوشتارهاي زنانه را صرفاً تك صدا ميدانند، به سمت چندصدايي متمايل است.

Based on the framework of text sociology, the structure of the novel itself indicates the narrative and dialogical structure as well as the ideational content. So, the textual analysis of a novel is done based on internal analysis of texts and without relying on external facts and events. In the aesthetic application of this critical approach, it is seen that the available dialogic relations in the novel as a community produce an ideological orientation in the textual population so that there is either a democratic and polyphonic situation or a dominant ideology and a monologist novel. The Algerian novelist, Ahlam Mosteghanemi, in her novel, Zakirat Al-Jasad, has a special approach in which the reader cannot easily tell apart the monologue from polyphony. Thus, taking a descriptive-analytic approach, this study studied the dialogic style of this novel at three levels: representational methods, the realization of the presence of the narrator and the narrative pronouns, and the ideological perspective. The results show this feminine writing has various narrative pronouns and middle style –neither bias nor neutral-- in representing the statements of characters; it also narrates different ideological views about women and land. The outcome of the ideological approach is a polyphonic novel in both cases. The possibility of text interpretation for reader and its open- endedness can mean that this feminine writing is not monologist anymore and contrary to the belief of those who consider feminine writing merely monologist, this novel tends to be polyphonic.