19. Yüzyılda Osmanlı Sanayileşmesi Sürecinde Kurulan Devlet Fabrikaları: Bir EnvanterÇalışması

Geç-Osmanlı döneminde ortaya çıkan reform alanlarından biri de üretim biçimleriyle ilgilidir. Devlet bu dönemde, Batı’da ortaya çıkan Sanayi Devrimi’nin yol açtığı olağanüstü gelişimin de etkisiyle, Batı tipi üretim birimleri oluşturma yönünde politikalar benimsemiş ve fabrikalar kurmaya yönelmiştir. Literatürde bu fabrikalara ilişkin çeşitli veriler bulunmakla birlikte bunlar sınırlı ve dağınık şekilde ikincil literatürde yer almış olup hala devlet fabrikalarına ilişkin sistematik bir envanter çalışması yapılmamıştır. Bu çalışmanın amacı Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde, 19. yüzyılda, sanayileşme sürecinde kurulan devlet sahipliğindeki fabrikaların sistematik bir envanterini ortaya koymaktır. Çalışma sonucunda arşiv belgeleri ve ikincil kaynaklara dayalı olarak Osmanlı sanayileşmesi döneminde kurulan fabrikalar listelenmiş, ayrıca 19. yüzyılın başından I. Dünya Savaşına kadar olan dönemde kurulan 80 adet devlet fabrikasına ilişkin detaylar sunulmuştur.