Abstract :
Çeviri, aşamalı bir sürecin sonunda ortaya konan bir ürün olarak değerlendirilebilir. Sürecin sonunda ortaya çıkan ürünün ‘iyi’ olarak nitelendirilebilmesi, çeviri edincinin ve dolayısıyla bu edincin bileşenlerini oluşturan dil, metin ve kültür edinçlerinin yüksek olması ile doğru orantılıdır. Duisburg-Essen Üniversitesi Türkistik Bölümü’nde Almanca-Türkçe ikidilli öğrenciler tarafından çevrilen metinler incelendiğinde, ortaya çıkan sorunlu ve/veya eşdeğer kabul edilemeyecek dilsel ve metinsel görünümler, çeviri sürecinin her iki aşamasında sergilenen edimlere (okuma ve yazma edimi) yönelik saptamalar yapılabilmesini olanaklı kılmaktadır. Yazılı çeviri metinlerdeki sorunlu ve/veya eşdeğer kabul edilemeyecek görünümlerin bazıları okuma edincine yönelik eksiklikten kaynağını alırken, bazıları öğrencilerin yazma edinçlerine yönelik eksikliklere işaret etmektedir. Bu yazıda, ikidilli öğrencilerin Almanca-Türkçe, Türkçe-Almanca çeviri metinlerinde saptanan eşdeğer kabul edilemeyen görünümlerden, okuma edincindeki eksiklikten kaynağını aldığı belirlenen görünümler üzerinde durulacaktır. Söz konusu öğrenci çeviri metinleri, metindilbilimci Petöfi’nin (1989)‚ Metin Yapısı- Dünya Yapısı’ (Textstruktur-Weltstruktur) kuramı ve çeviribilimci Koller’in (2004) çeviride eşdeğerlilik bağıntılarına (Äquivalenzrelationen) dayalı yaklaşımı temel alınarak geliştirilen özgün bir kuramsal birleşime dayalı olarak incelenmiştir. Bu bağlamda, çeviri metinlerinde saptanan eşdeğerlilik sorunlarından okuma edinci düzeyine bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülenler, ne tür bir eşdeğerlilik sorununa yol açtıkları ölçütüne bağlı olarak kendi içlerinde sınıflandırılmaya ve betimlenmeye çalışılmıştır. Bu yazıda, bir yandan yukarıdaki belirlemeler çerçevesinde incelenen çeviri metin çözümlemeleri aktarılacak; diğer yandan da, ikidilli ortamda her iki dildeki okuma edincini ve bilincini geliştirme amaçlı yapılan çalışmalarda, metindilbilimsel ölçütlerin şekillendirdiği, metindilbilgisel uygulamaları ön plana çıkaran bir çeviri etkinliğinin gerekliliği aktarılmaya çalışılacaktır.
