دراسه التغييرات الطاريه علي الهمزه في اللهجه الخوزستانيّه المكتوبه (ديوان عطيّه بن علي الجمري نموذجاً)

شعر رثا اهل بيت در لهجه عربي خوزستان، يك منبع غني در فرهنگ عاميانه(follicular ) به شمار مي رود. اين نوع شعر، براي عرب زباناني كه آن را مي شنوند، زيبا، دل انگيز وتا حدودي قابل درك مي باشد، امّا خواندن آن براي همگان سخت مي ماند. گاه اين ناتواني، سبب مي شود تا خوانندگان معنايي مغاير با معناي متن دريافت نمايند. اين ناتواني چند دليل دارد، از آن جمله، بي دقّتي در رعايت قواعد املايي، نبود يك شيوه املايي يكسان وسرانجام بيشتر نويسندگان وكساني كه امر رونويسي وتايپ را بر عهده دارند، آشنايي كافي با الفباي نوشتاري اين گويش ندارند. به همين جهت، دچار لغزش هاي املايي مي شوند. همزه، از جمله حروفي است كه در زبان نوشتاري خوزستان، از اين لغزش ها به دور نمانده است. به ويژه همزه ي وصل، چنان كه گاه پيش مي آيد به گونه هاي مختلفي در يك ديوان نوشته شود. اين حرف، به دليل روي آوردن گويش عاميانه ياد شده، به شيوه هاي گوناگون تحريف زبان عربي فصيح از جمله: استفاده از كلمات جايگزين، نحت كلمات مهموز، اضافه، حذف وابدال همزه دستخوش دگرگوني مي گردد. اين دگرگوني، نه تنها امر را بر مخاطبان ديگر گويش ها دشوار مي كند، بلكه اهل اين گويش را نيز به سختي مي اندازد؛ زيرا اغلب آنان با الفباي صوتي اين حرف ودگرگوني هاي آن در زبان نوشتاري گويش ياد شده آشنايي كافي ندارند، لذا خواندن متون نوشتاري، براي آنها، سخت وگاه نامفهوم است. اين مقاله، تلاش دارد، تغيرات همزه در گويش عربي خوزستان را بررسي نمايد، تا الفباي نوشتاري همزه، در اين گويش براي مخاطب روشن گردد، وحرف ياد شده در همه متون شكل يكسان به خود گيرد وخطاهاي چاپي از خطاهاي املايي مشخص شود، وسر انجام از فاصله ايجاد شده ميان زبان نوشتاري اين گويش وزبان عربي فصيح، كاسته شود، به گونه اي كه فهم آن براي علاقمندان، آسان، وحوزه ي مخاطبان آن گسترده تر گردد تا نام شعراي اين خطّه از سرزمين عزيزمان، به ويژه، شاعران اهل بيت به فراسوي مرزها ي اين مرز وبوم راه پيدا كند. حوزه ي كاري اين پژوهش، شعر رثا اهل بيت مي باشد كه براي نمونه، ديوان «الجمرات الودّيه»،سروده عطيّه بن علي الجمري جهت كار برگزيده شده است.

Elegiac poetry written about the Ahlolbeit (the Holy Prophet’s Household) in Khuzestani Arabic is a rich folklore source. This poetic genre is beautiful and appealing and almost comprehensible for its audience. However, it is mysteriously difficult for all to read. This often leads to misunderstandings. The incomprehensibility of Khuzestani Arabic may be due to different reasons. For example, little attention is paid to spelling rules in this dialect, there are no consistent rules for spelling and the majority of those in publishing and editorial work are not familiar with the alphabet of this dialect; therefore, they make spelling errors. Hamza is one of the sounds which is prone to errors, especially the conjunctive hamza so, it may be represented by different symbols in different books or even in one single book. This character has been altered in different forms in Khuzestani Arabic including addition, omission, replacement with another letter, word blending, and the use of an alternative word without hamza. Since the speakers of this dialect are not familiar with its writing system, it will be difficult for them and non-native speakers to read and understand. This article seeks to investigate the changes that hamza goes through in Khuzestani dialect and tries to clarify the ways of writing this character so that it has a consistent written form, typographical errors are distinguishable from the spelling ones, the gap between Khuzestani dialect and the standard Arabic is narrowed and it is comprehensible for all. Furthermore, the poets of this region, particularly poets of Ahlolbeit will be known worldwide. This research is primarily focused on Muhammad Atyyeh’s book of poems.