قصيده القناع عند الشاعر المصري امل دنقل

امل دنقل شاعر معاصر مصر (1941 – 1983) در فراخواني شخصيّت‌هاي كهن توجه ويژه‌اي به نقاب كرده، به‌گونه‌اي كه اين شگرد، عنصري اساسي در تجربه شعري وي به حساب مي‌آيد و سهم چشمگيري در شكل‌دهيِ ساختار هنري متن شعري‌اش داشته است. گزينش نقاب‌هاي شاعر از يك سو بسته به تحولات تاريخي وسياسي دارد واز سوي ديگر تابع شناخت وآگاهي وي نسبت به آن تحولات بوده است. اين تكنيك به شاعر فرصت داده تا ميان زمان گذشته واكنون، قديم وجديد، وبين ذات وموضوع پيوند وآميزش ايجاد نمايد ودر به چالش كشيدن اوضاع سياسي واجتماعي مصر وديگر كشورهاي عربي ياريگر او باشد؛ از آن‌روي كه شاعر نمي‌توانسته نسبت به بحران‌هاي سياسي واجتماعيِ كشورهاي عربي بي‌تفاوت بماند. سروده‌هاي دنقل بر اين امر گواهي مي‌دهند كه وي بر چهره شخصيت‌هاي متعدد ديني، تاريخي، فولكلوريك وادبي نقاب زده كه البته ما در اين پژوهش شخصيت‌هايي را از نظرگاه نقاب مورد بررسي ونقد قرار مي‌دهيم كه داراي حضوري محوري در متن سروده داشته‌اند وبر مبناي آن، شخصيت دينيِ مسيح، شخصيت تاريخيِ اسپارتاكوس، شخصيت فولكلوريك عنتره و شخصيت ادبيِ متنبي در دايره پژوهش حاضر قرار مي‌گيرند. از مهم‌ترين يافته‌هاي اين بررسي آن‌است كه سروده‌هاي نقابينِ دنقل عهده‌دار ناپذيرايي ورويارويي است؛ رويارويي كه از انديشه انقلابي او برمي‌خيرد ووي را برآن داشته تا نقاب شخصيت‌هاي انقلابي وسركش را بر چهره بزند وبا آنان يكي گردد تا از رهگذر آن، كرامت از دست رفته عرب‌ها وعظمت گمشده‌شان را به آنان باز گرداند، اين است كه شخصيت‌هاي يادشده به خاطر ايستادگي در برابر ظلم وستم همتا وهمراه شاعر مي‌شوند؛ گرچه در فرجام كار، شكست وزيانباري را تجربه مي‌نمايند. به هر روي، جستار حاضر مي‌كوشد به واكاويِ اسلوب ومضمون سروده‌هاي نقابين امل دنقل بپردازد با اين ايده كه چنين موضوعي آن‌چنان كه بايسته وشايسته است مورد بررسي ونقد قرار نگرفته است.

Mask is one the main artistic and stylistic features of Amal Donghol(1941 – 1983). The concept of mask plays a major role in the artistic essence of his poetry. The present study is an effort to shed some light on the style and themes of mask poetry of this poet. Since this issue has not yet been elaborated on sufficiently, the researcher has tried to tackle this issue comprehensively. It has been stated that confrontation, resistance and autonomy have been involved in the mask poetry. This is the reason why this poet has worn the mask of rebellious and revolutionary characters and identifies himself with them. In addition, his mask poems are indicative of the fact that he concentrates on the failures and misery of his heroes. And the main reason can be the possibility that he himself has been a failure in his personal live.