مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - پيشنهاد و ارائه يك چارچوب اخلاقي هنجاري براي حمايت از مالكيت فكري در نظام علم، فناوري و نوآوري

چكيده فارسي :

در نظام‌هاي حقوقي جهان، از زمان پيدايش موضوع مالكيت فكري بيش از دو قرن مي‌گذرد. امروزه، درباره تفسير، قلمرو، و توجيه نظام مالكيت فكري، خصوصا در مواجهه با چالش‌هايي اخلاقي كه اين نظام براي منافع عمومي جامعه به‌ وجود مي‌آورد، مباحث بسياري مطرح مي‌شود. پرسش اصلي اين است كه چگونه مي‌توان ميان حمايت از مالكيت فكري دستاوردهاي علمي و فناوري براي پديدآورندگان و صاحبان اين حقوق از سويي، و از سوي ديگر دسترسي جامعه به منافع عمومي اين دستاوردها توازن و تعادلي برقرار نمود؟ به نظر مي‌رسد براي پاسخ به اين پرسش دو راهبرد كلان مي‌توان اتخاذ كرد. در راهبرد اول به‌ نحوي پيشيني و فارغ از اراده دولت‌ها در اجراي قوانين، براي توجيه اخلاقي نظام مالكيت فكري به دنبال استدلال‌هايي اخلاقي براي مشروعيت بخشيدن به اين نظام هستيم. و در راهبرد دوم به‌ نحوي پسيني و در مرحله اجراي نظام مالكيت فكري به دنبال شناسايي ظرفيت‌هاي اخلاقي قوانين جاري در اين نظام هستيم. اين طرح پژوهشي در چارچوب پژوهش‌هاي اسنادي و مبتني بر مطالعات كتابخانه‌اي است و چهار هدف اصلي را دنبال مي‌كند: ابتدا جايگاه مطالعات اخلاقي در نظام مالكيت فكري بررسي مي‌گردد. سپس با رويكردي اخلاقي نظريه‌هاي مطرح در نظام مالكيت فكري نقد و بررسي مي‌شود. در ادامه به بررسي اخلاقي مالكيت فكري در حمايت از نظام علم، فناوري و نوآوري براي برقراري توازن ميان اين نظام حقوقي و منافع عمومي جامعه پرداخته مي‌شود. در نهايت با اتخاذ دو راهبرد، ابتدا به معرفي نظريه تكثرگرايي براي توجيه اخلاقي نظام مالكيت فكري و سپس با معرفي استثناهايي بر نظام فعلي حقوق مالكيت فكري به ارائه چارچوبي هنجاري براي امكان تحقق اخلاقي نظام مالكيت فكري در حمايت از توسعه علم، فناوري و نوآوري خواهيم پرداخت.