132

بررسي ميزان انطباق ساختار مارك ايران بر الگوي ملزومات كاركردي پيشينه هاي كتابشناختي (FRBR) و نگاه كاربران فهرست هاي رايانه اي به موجوديت هاي مطرح در اين الگوها

ارسطوپور شعله نويسنده

دانشگاه فردوسي - مشهد

مشهد

بنياد شهيد چمران

داشنكده علوم انساني

علم اطلاعات و دانش شناسي

ـ

564

1392/12/24

علم اطلاعات و دانش شناسي , كتابشناختي , كتابداري , ساختار مارك ايران

علوم انساني

هدف اصلي اين پژوهش ، بررسي همخواني ميان الگوهاي ملزومات كاركردي پيشينه هاي كتابشناختي با فهرست هاي رايانه اي كنوني از دو رويكرد نظام گرا و نيز كاربرد گرا است. در اين راستا ، موجوديت ها و كاركرد هاي الگوي ملزومات كاركردي بر فيلدهاي اصلي و فرعي مارك ايران (مورد استفاده در نرم افزار رسا) ، و نيز ديدگاه كاربران بالقوه فهرست هاي رايانه اي نسبت به موجوديت هاي مختلف الگو و خانواده هاي كتابشناختي مورد بررسي قرار گرفت. به اين منظور ، ابتدا يك ماتريس تطابقي براي تعيين فصل مشترك ميان فيلدهاي مختلف مارك و موجوديت ها و كاركردهاي تعريف شده در الگو تدوين گرديده و با رجوع به اسناد و پژوهش هاي مشابه در مورد مارك 21، تكميل گرديد . نتايج اين بخش حاكي از آن است كه در پيوند با4 كاركرد بازيابي ، شناسايي ، انتخاب و دسترسي ، كاركرد شناسايي با 473 فيلد فرعي پشتيبان در درجه اول ، كاركرددسترسي با 310 فيلد فرعي پشتيبان در درجه دوم وپس از آن كاركرد بازيابي با 222 فيلد فرعي پشتيبان و كاركرد انتخاب با 152 فيلد فرعي پشتيبان به ترتيب در درجه هاي سوم و چهارم قرار مي گيرند. در پيوند با 4 موجو.ديت اثر،‌بيان ، قالب و مدارك ، نتايج حاكي از آن است كه موجوديت قالب با317 فيلد فرعي پشتيبان، موجوديت اثر با 129فيلد فرعي پشتيبان ، موجوديت بيان با99 فيلد فرعي پشتيبان و موجوديت مدرك با23 فيلد فرعي پشتيبان به ترتيب در اولويت هاي اول تا چهارم قرار دارند. در بخش دوم پژوهش حاضر ،‌نگاه كاربران به خانواده هاي كتابشناختي مورد بررسي قرار گرفته است.بدين منظور ،‌خانواده هاي دو اثر اصلي شاهنامه فردوسي و نيز قرآن به منزله نمونه انتخاب شده و دو مجموعه 40كارتي در پيوند با هر يك از اين خانواده ها در اختيار دو گروه 30 نفري از افراد صاحب نظر و متخصص در دو حوزه شاهنامه پژوهي و قرآن پژوهي قرار گرفت. طي نشست هاي صورت گرفته با اين افراد ،‌نگاه و دسته بندي كلي آنها نسبت به هر خانواده كتابشناختي ، همخوان ديدگاه آنها با موجوديت هاي الگوي ملزومات كاركردي و اصطلاح شناسي آنها در زمينه انواع موجوديت هاي شناسايي شده مورد بررسي قرار گرفت . در پيوند با خانواده كتابشناختي شاهنامه ،11 خوشه و در پيوند با خانواده كتابشناختي قرآن 9 خوشه توسط مصاحبه شوندگان شناسايي گرديد. نتايج حاكي از آن است كه با توجه به موجوديت هاي الگو، و در پيوند با دسته بندي اعضاي خانواده كتابشناختي به صورت كلي ،‌رويكرد كاربران بالقو.ه رويكردي از بالابه پايين است و آنها در مواجهه با اعضاي خانواده كتابشناختي ،‌ابتدا اثر اصلي ،‌سپس بيان ها، قالب ها و در نهايت مدارك را شناسايي مي كند . اين در حالي است كه در پيوند با يك نياز اطلاعاتي در صورت عدم وجود، به بيان ها و اثر هاي ديگر مراجعه مي كنند. از دستاوردهاي اين پژوهش، پيشنهاد دو درخت واره براي دو خانواده كتابشناختي شاهنامه و قرآن و نيز در الگويي مفهومي در زمينه پياده سازي دستاوردهاي اين پژوهش در فهرست رايانه اي است.

فارسي