عنوان :
توسعه و تجاری سازی فناوری کنتورهای هوشمند برق در ایران
پديدآورندگان :
جوادی، شاهین تهیه و تدوین , دیباجیان،حسین مدیر مطالعه , امینیان، مهدی مدیر مطالعه , بنی طبا، مهدی اظهارنظر کننده
اطلاعات نشر :
تهران مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایران
چكيده فارسي :
آسیب شناسی ها نشان می دهد توسعه و تجاری سازی فناوری کنتورهای هوشمند در ایران با چالش هایی همراه است و به رغم پیشرفت های کسب شده در گسترش تکنولوژی های صنعت برق، کاهش چشمگیر منابع مالی و کمبود نقدینگی، هوشمندسازی شبکه برق کشور را با گلوگاه هایی مواجه کرده است. هوشمندسازی در مدیریت بار آثار مستقیمی بر بهبود شاخص های کیفیت توان و کاهش هزینه های سرسام آور توسعه ظرفیت غیراقتصادی تولید و کنترل افزایش بی رویه شدت مصرف انرژی خواهد داشت و نصب کنتورهای هوشمند که ذیل طرح فهام (طرح ملی فراسامانه هوشمند اندازه گیری و مدیریت انرژی) قرار می گیرد، ازجمله زیرساخت های لازم برای هوشمند سازی شبکه برق و تحصیل مزایای فنی و اقتصادی شبکه هوشمند انرژی برای کشور است. با نصب کنتورهای هوشمند به ویژه برای مشترکانی که در برنامه های مدیریت بار شرکت می کنند، میزان برق مصرفی به طور کامل تحت رصد قرار می گیرد؛ بنابراین با نصب کنتورهای هوشمند به راحتی می توان به مدیریت بار شبکه اقدام کرد. همچنین این اقدام موجب می شود، اهدافی از قبیل، فراهم شدن بسترهای اصلاح الگوی مصرف، امکان اعمال مدیریت بار ازسوی بهره بردار شبکه در شرایط عادی و اضطراری، کاهش تلفات غیرفنی و مشخص سازی و پایش تلفات فنی شبکه توزیع، امکان راه اندازی بازار خرده فروشی و غیره فراهم شود.
این گزارش نشان می دهد که در کشور به لحاظ دانش فناوری کنتورهای هوشمند مشکلی وجود ندارد (وجود فشار تکنولوژی) و چهارده شرکت دانش بنیان نسبت به توسعه و تجاری سازی کنتورهای هوشمند اقدام کرده و کنتورهای با کیفیت بالا تولید می کنند و بخشی از تولیدات آنها صادر می شود اما سرمایه گذاری ناکافی در زمینه شبکه هوشمند برق سبب شده است که طی سال های گذشته تا پایان بهمن سال 1399 تنها در حدود 458 هزار کنتور هوشمند برای مشترکان دیماندی و چاه های آب کشاورزی نصب شود، این در حالی است که قرار بود در فاز نخست این طرح (تا سال ۱۳۹۳) یک میلیون کنتور تعویض شود. این امر نشان می دهد با وجود فناوری در کشور، نبود منابع مالی کافی سبب عدم توسعه آن شده است (ناکافی بودن کشش بازار).
در حال حاضر شرایط مالی شرکت های تولیدکننده کنتورهای هوشمند مناسب نیست و به لحاظ سودآوری در وضعیت زیان دهی هستند.
در سمت درآمدهای شرکت های فوق نیز مشکل اساسی وجود دارد. آنها با مطالبات معوق (بالای یک سال) از وزارت نیرو روبه رو هستند و از این رو دچار مشکل سرمایه در گردش شده اند. مطالبات زیاد و عدم پرداخت به موقع از یک طرف و قیمت های ناعادلانه ناشی از قراردادهای تیپ ناعادلانه با تاریخ پیش پرداخت ناعادلانه یکی از علل مهم زیان دهی شرکت های فوق است. پایین بودن نرخ فروش برق در کشور (در ایران در حدود 130 تومان برای هر کیلووات) نسبت به سایرکشورها سبب شده است که اولاً اقتصادی بودن نصب کنتورهای هوشمند زیر سؤال برود و ثانیاً درآمدهای وزارت نیرو متناسب با هزینه ها افزایش نیافته و مطالبات شرکت های کنتورساز با تأخیر پرداخت شود.
یکی از پیشنهادهایی که برای تأمین منابع مالی نصب کنتورهای هوشمند قابل ذکر است اینکه حکم مندرج در بند «د» تبصره «15» قانون بودجه سال 1398 بازنویسی شده و به لایحه بودجه سال آینده اضافه شود. براساس حکم مذکور، به منظور اصلاح الگوی مصرف برق و گاز، شرکت های توانیر و ملی گاز ایران مکلفند نسبت به نصب کنتورهای هوشمند برای مشترکان برق و گاز با اولویت مشترکان عمده یا پرمصرف اقدام و هزینه مربوطه را به صورت اقساطی از مشترکان دریافت کنند.
پیشنهاد دیگری که برای تأمین منابع مالی نصب فناوری کنتورهای هوشمند می توان مطرح کرد آن است که مصرف کننده خود بطور مستقیم کنتور را از بازار برای نصب خریداری کند و شرکت توانیر تنها مشخصات مورد نیاز کنتور هوشمند برق را اعلام کند. در این صورت قیمت های کنتور تا حدود زیادی از حالت دستوری و اجباری خارج شده و شرکت های تولیدکننده کنتور به موقع از فروش محصول خود منتفع می شوند.
