اسباب انتشار «سيره عنتره» في العصر العباسي الثاني

علت‌هاي رواج سيره عنتره در عصر عباسي دوم

سيره عنتره يكي از بزرگ‌ترين داستان‌هاي حماسي است كه از شخصيت حقيقي عنتره نشات‌ گرفته‌است. مقصود از عنتره، همان شاعر و جنگاور بزرگي است كه در عصر جاهلي مي‌زيست. نام و ياد سيره عنتره طي قرون متمادي تا عصر عباسي و حتي عصر حاضر بر زبان مردم ساري و جاري بوده‌است؛ بنابراين اين سيره طي اين زمان حجيم‌تر و بزرگ‌تر شده و سرشار از مبالغه درباره شجاعت و قدرت عنتره بن شداد است. اين پژوهش مي‌كوشد تا علل اين توجه روزافزون مردم به سيره عنتره را در عصر عباسي دوم بيابد و با روشي توصيفي ـ تحليلي به اين مسيله پاسخ دهد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد مردم در عصر عباسي دوم در وضعيت سياسي، اجتماعي و اقتصادي طاقت‌فرسا و نابهنجاري به سر مي‌بردند. در آن هنگام كه شكاف طبقاتي و آسيب‌هاي اجتماعي جامعه را رو به زوال مي‌برد و ناهنجاري‌هايي از قبيل دزدي، كلاه‌برداري و گدايي رواج يافته بود، سردمداران حكومت در آسايش و رفاه بر جامعه حكم مي‌راندند. در چنين وضعيتي، قيام‌ها و درگيري‌هاي متعددي در قلمرو وسيع حكومت عباسي رخ داد و دولت‌هاي كوچك و محلي فراواني در اين قلمرو شكل گرفتند. فشار طاقت‌فرساي اين شرايط بر جامعه، يكي از علل روي آوردن مردم به سيره عنتره بود. مردمي كه در جست‌وجوي شخصي بودند كه آنان را از اين اوضاع نابسامان و فقر و تنگنا و ظلم نجات دهد و سرانجام اين شخص را در شخصيت خيالي عنتره يافتند كه خود خالق آن بودند.

Sirat Antara is one of the greatest epic stories derived from a real character, Antara. Antara was a poet and soldier who lived in the pagan or Jahili era. His name and memory has been kept alive by people over many centuries, through Abbasid era to the present time. Thus, the work has grown larger and larger and now is full of exaggerations about the power and courage of Antara ibn Shadd?d. During the Abbasid era, people paid much attention to this story because they lived in dire social, political and economic circumstances. The society was collapsing; there was class inequalities and there were many social widespread maladies such as panhandling, theft, and fraud. But the caliphs and other members of the ruling class were in sheer comfort. In this condition, there happened some rebellions in the vast Abbasid territories and many small local governments were formed in those territories. The sheer pressure of the circumstances was one of the reasons people welcomed Sirat Antara. People were looking for a hero to save them from misery and injustice, and they ultimately found that hero in the imaginary character of Antara, whom they themselves had created. This claim has been proved in the present article.