تحرير الفكر من قيد التقليد نحو الإصلاح والتجديد؛ دراسة تحليلية للأيديولوجية الدينية في مقالات الإمام محمد عبده

رهايي انديشه از زنجيرِ تقليد به سوي اصلاح و نوآوري خوانش تحليلي جهان‌بينيِ ديني در مقالات محمّد عبده

محمّد عبده از پيشگامان دعوت به نوآوري و دگرانديشيِ ديني در روزگار خود بود. او نقشي مهم در آگاهي­بخشي به ملّت براي رهايي از بردگي و تبعيت محض داشتن ايفا كرد و خواستار تلاش آنان براي آزادي بود. اين پژوهش با توجّه به ضرورت بازشناسي و بازانديشي در نظرات پيشگامان عرصۀ انديشۀ اسلامي، با بهره­گيري از روش نقل و تحليل محتواي مقالات محمّد عبده، انديشه­­ها و جهان­بينيِ ديني وي را واكاوي مي­كند تا از اين راه تلاش­هاي نوآورانه و اصلاح­گرانۀ­ ­او را در مسائل مختلفي همچون عقل­گرايي، تسامح، تقريبِ مذاهب، افراطي­گري، نقد انديشۀ­ سلفي و تأكيد بر زنده­داشتِ منطقِ اجتهادْ به منظورِ توافق با تحوّلاتِ زمانه، بررسي نمايد. مطالعۀ جهان­بينيِ ديني محمّد عبده اثبات كرد كه عقل و عقل­گرايي جايگاه مهمّي در شناخت حقايق اشيا دارد. او مجدّانه خواستار پاك­سازيِ دين از خوانش­هاي افراطي و جاهلانه­اي شد كه روحِ اسلام و زندگيِ اجتماعي را آلوده ساخته‌است. به همين منظور، از احيايِ اجتهاد در نقد و اصلاح انديشۀ سلفي دفاع ­كرد. وي با تأكيد بر اهمّيّتِ والاي تسامح و تقريبِ اديان ومذاهب، خواستار برچيده شدنِ فتنه­هاي مذهبي بود.