چكيده فارسي :
در ابتدای قرن بیست و یكم و ادامه روند فزاینده توسعه شهری، نقش منظر، مؤلفه های طبیعی و به ویژه شبكه زیرساختهای طبیعی و مصنوع بسیار بااهمیت و در برنامه های كلان و طرح های راهبردی تعیین كننده است. در این مورد شبكه های دسترسی شهری و روستایی و به ویژه بزرگراه ها و آزادراه ها از جمله مهمترین عناصر زیرساخت در سطوح منطقه ای، ملی و بین المللی به حساب می آیند. از دیدگاه معماری منظر، بررسی اصول و چارچوبهای كلی منظر بزرگراهی در مقیاس بین شهری، در تطابق با نیازهای محیطی، بوم شناختی و به ویژه زیبایی شناسی زمینه ساز برنامه ریزی، طراحی و ایجاد بسیاری از بزرگراههای شهری با جذابیتها و سلامت جلوه های بصری در منظر شهری شده است. هدف این مقاله، ارائه برخی نتایج مطالعات و پژوهش های انجام شده درزمینهٔ بهسازی منظر، ساماندهی لبه شریان های دسترسی و بزرگراه های بین شهری به ویژه در مبادی شهرهاست. در این میان، مسئله اصلی بازیابی هویت طبیعی، ارزش های محیطی موجود فضاهای باز، لبه ها و پیرامون دالان بزرگراه و ارتقای كیفیت منظر بزرگراه متناسب با شرایط بومی و فرهنگی ایران است. با توجه به مفهوم كلی «منظر بزرگراه» و برخی دیدگاه های نوین معماری منظر، روش كار مبتنی بر مطالعه اسنادی، بررسی مصادیق ارزشمند در زمینهٔ پایداری محیطی، جذابیتهای طبیعی - بومی و الگوهای شاخصی در بهسازی منظر و لبه بزرگراه های شهری است. بعلاوه، مقایسه آموزه های متأثر از بررسیهای میدانی، آسیب شناسی منظر راه ها و بزرگراه شهری در ایران، با تكیه بر تجارب آموزشی - پژوهشی نگارنده در كارگاه های طراحی منظر دانشگاه شهید بهشتی، بعضی فعالیتهای حرفهای در ایران است. نتایج به دست آمده ضمن ارائه برخی معیارهای بهسازی و چارچوب طراحی منظر در دالان بزرگراهی، نشان دهنده نقش كلیدی منظر بومی، كیفیت جلوه های بصری طبیعی و مصنوع و به ویژه تجمیع زیرساختهای نوین فنی برای كارآمدی، پایداری محیطی و فرهنگ تطبیقی بزرگراه با شهرها و روستاهای در حال توسعه در ایران است.
