راديو و زبان فارسي و نقش آن در تحكيم هويت ملي؛ مطالعه موردي ابوالقاسم انجوي شيرازي و محمد رضا حكمت شيرازي

اگر عناصر شكل دهنده به ملت را نژاد، قومیت، خاطرات و جغرافیای مشترك بدانیم می توان زبان فارسی را مؤثرترین دربین عناصر فوق‌الذكر در شكل دهی به هویت ملی ایرانیان دانست. آن چه تا كنون موجب ماندگاری و گسترش زبان فارسی شده بود حكومت های قوی، ادیبان، افسانه‌ها، نویسندگان و برخی سیاستمداران اهل فرهنگ بودند. اما در یكصد سال پیش ابزار مدرنی به جامعه ایران وارد شد كه ایرانیان آنرا جعبه جادویی دانستند. ایرانیان به اهمیت گسترش زبان فارسی از طریق این جعبه جادویی پی بردند و نخستین بار در سال 1319 به تاسیس رادیو تهران همت گماشتند. سوال مهم این مقاله چگونگی نقش رادیو در گسترش زبان فارسی و تحكیم هویت ملی و بررسی دو شخصیت بزرگ شیرازی در این میان است. فرض مهم این بررسی آن است كه رادیو می توانست فرهنگ معیار را به صورت شفاهی روایت كند و پیوندی میان توده های بی سواد با فرهنگ اصیل ایرانی باشد و اقوام گسترده ایرانی را به یك هویت مشترك برساند. در این میان نقش شیراز و شیرازیان كه برای مدتی جای خراسان را پس از حمله مغول در تولید ادبیات كلاسیك گرفت بسیار اساسی بود. از دل این میراث بزرگ اندیشمندانی و سیاستمدارانی اهل فرهنگ بوجود آمدند. ابوالقاسم انجوی شیرازی و محمد رضا حكمت شیرازی از جمله آنها بودند كه اولی در رادیو نقش اساسی در گسترش زبان فارس و پیوند مردم ایران با این زبان داشت و دومی در قامت یك سیاستمدار اهل فرهنگ میراثی ماندگار در پاسداشت زبان فارسی به یادگار گذاشت.