بررسي انواع روش ها، چالش ها و محدوديت هاي توليد، تهيه و فرآوري كشمش در ايران

ایران یكی از مهمترین كشور های تولید كننده كشمش در جهان بوده و رتبه هفتم جهانی را دارا می باشد. جهت تولید و صادرات موفق كشمش باید شاخص های كیفی مورد نظر اتحادیه های بین المللی را مورد توجه قرار داد. در سالهای اخیر متاسفانه به دلیل رعایت نكردن اصول مدیریتی و علمی توسط تولید كنندگان بازده تولید و فرآوری كشمش با كیفیت مناسبب كاهش یافته است. این پژوهش با بررسی وضعیت تولید كشمش به صورت تصادفی از ۴۵ باغ تولیدی و ۵ كارخانه صنعتی فرآوری این محصول صورت گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد كه برخی از چالش های تهیه كشمش شامل عدم استفاده از ارقام مناسب كشمشی، تغذیه نامناسب، آبیاری نامنظم، شیوع آفات و بیماری ها قبل از برداشت انگور می باشد. از طرفی به دلیل زمان برداشت نامناسب، پهن كردن انگور روی خاك جهت خشك كردن سنتی و بدنبال آن افزایش درصد شن، سنگریزه و چسپیدن ذرات خاك به حبه و بالا رفتن میزان ناخالصی كشمش كه موجب هزینه و زمان بر بودن جداسازی آنها در كارخانه می شود، از دیگر مشكلات تهیه كشمش در مراحل آغازین می باشد. همچنین استفاده از تیمارهای شیمیایی نامتعارف مثل كربنات تقلبی و روغن پارافین با كیفیت پایین، حمل كشمش از مزرعه به كارخانه با كیسه های پلاستیكی غیر بهداشتی، میزان بیش از حد انیدرید سولفور (SO2) به كار رفته در هنگام فرآوری، رطوبت بیش از حد كشمش و بسته بندی غیر استاندارد از جمله مشكلات آماده سازی كشمش در كارخانه های مكانیزه فرآوری جهت صادارات می باشد. راهكارهای علمی، عملی و مدیریتی پیشنهادی جهت رفع این مشكلات شامل رعایت برخی از موارد قبل از برداشت مثل شناسایی، اصلاح و ایجاد ارقام مقاوم به تنش های محیطی، دارای عملكرد بالا، بی دانه و مناسب فرآوری، با استفاده از روشهای نوین زیست فناوری و نانوتكنولوژی می باشد. كشت انگور در مناطقی با دوره رشد كافی، تغذیه تاكستان ها با كودهای كامل و ریز مغذی ها با تاكید بر عناصر پتاسیم، روی و بر، روشهای نوین آبیاری شامل "كسر آبیاری تنظیم شده" (RDI) و آبیاری قطره ای، مبارزه تلفیقی و بیولوژیكی با عوامل بیماری زا، از جمله راهكار های پیشگیرانه می باشند. همچنین برداشت به موقع با اندازه گیری میزان قند و مواد جامد محلول (TSS) مورد نظر بوسیله رفلكتومتر و HPLC، به كاربردن بارگاه طبقاتی توری سقف دار مجهز جهت خشك كردن اولیه در مزرعه، استفاده از كیسه های توری مناسب جهت انتقال سریع كشمش از مزرعه به كارخانه و نگهداری آنها تا زمان فرآوری، تیمارهای شیمیایی و هورمونی مناسب مثل كربنات با كیفیت و سالیسیلیك اسید، امولسیون قلیایی مناسب (میزان روغن حداكثر نیم درصد وزنی)، كنترل میزان دود گوگرد حداكثر تا ۷۵۰ پی پی ام و كاهش رطوبت كشمش به كمتر از ۱۶ درصد از دیگر راهكارهای پیشنهادی می باشد. اندازه گیری عصاره سموم و تركیبات هورمونی استفاده شده با گاز كروماتوگرافی (GC) جهت كنترل دقیق مقدار آنها و استفاده از دستگاههای سورتینگ هوشمند لیزری مجهز به فناوری "بینایی ماشین" (Machine Vision) جهت درجه بندی و بسته بندی علمی در كارخانه های فرآوری كشمش از راهكارهای نوین و عملی می باشند. ارائه راهكارهای علمی و مناسب توسط مراكز تحقیقاتی و دانشگاهی برای رفع مشكلات و چالش های پیش روی صنعت كشمش به منظور اشتغال زایی، در جریان و سودمند بودن تولید این فرآورده و حفظ و ارتقاء جایگاه صادراتی كشور در جهان امری اجتناب ناپذیر و ضروری می باشد.