محيط كالبدي و تاثير آن در بهبود وضعيت رواني بيماران اسكيزوفرن

اسكیزوفرنی، بیماری روانی با علل نسبتاً نامشخص و علایم متغیر است. این بیماری سبب اختلال در برقراری ارتباطی منطقی و معنادار با محیط پیرامون می شود. طبق تحقیقات انجام شده نقش محیط كالبدی در سبب شناسی بیماری پررنگ بوده و چگونگی آن در بهبود بیماران، موثر است. این در حالی است كه اكثر فضاهای روان درمانی كه می توانند نقشی ارتقا دهنده در تجربهی روانی، بازی كنند، به دلیل جهت گیری خنثی درطراحی و به طور كلی معطوف بودن اعظم توجه بر دارودرمانی و تراپیها نتوانستهاند، كمك چندانی به بهبود شرایط بیماران اسكیزوفرن كنند. مراكز نگهداری كشور ما نیز از این امر مستثنی نیستند. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، نگهداری از بیماران، هزینه های سنگینی را در تخصیص بودجه ی كشور ها می طلبد و از طرفی درگیری طیف وسیعی كه علاوه بر بیمار، خانواده ها را نیز شامل می شود تا مدتها در پی خواهد داشت. از این رو انفعال در محیط های روان توانبخشی امری بسیار قابل تامل است. متخصصان مشغول در این حوزه مشكل بسیاری از فضاهای روان توانبخشی را نبود دیالوگ مناسب و كافی بین معماران، كارفرمایان و متخصصان روانپزشك و روانشناسان محیطی میدانند. بررسی تحقیقات مرتبط درز مینه ی رویكردهای اتخاذ شده جهت پیوند طراحی و ارتقای تجربه ی روانی، نشان از چندین نگاه معمول دارد از جمله، خلق محیط های آزمایشگاهی و بررسی ثانویه ی كالبد درمانی بعد از اعمال تغییرات، مطالعات همبستگی و محوریت قرار دادن بیماران در زمینه ی ترجیحات كالبدی و شكل دادن به طراحی از طریق مدل های سلامت، بیماری، استرس و نیازهای روان اجتماعی. هدف در این مطالعه، بررسی یكی از مدلهای سلامت به نام سالوتژنیك (Antonovsky’s salutogenic theory) و جمع بندی نظریات روان پزشكان، معماران و پژوهشگران فعال در حوزه ی نظریات مرتیط به كالبد موثر در روند درمان است دربین نظریات موجود، ارجحیت با آن دسته از دیدگاه هایی است كه در پی یافتن راهكار های كالبدی با نگاه آسیب شناسانه به بیماری و نقش كالبد، هستند. این مساله عمق و دقت نظر بیشتری از موضوع به دست میدهد و از به دام افتادن در رویكردهای سطحی جلوگیری می كند. در عمل نیز نظریاتی كه با شناخت ادراك آسیب دیده ی بیمار از محیط جلو می روند، موفقیت بیشتری را تضمین می كنند. در نهایت تمامی نظرات تحت معیارهای مدل سالوتژنیك دسته بندی می شوند. این نظریه كه توسط جامعه شناس، آیرون آنتونوسكی ،در بین سال های 1970 تا 1980 داده شده، بیان میدارد كه سلامت شخص وابسته به سلامت ذهن است و این مساله با افزایش حس انسجام (sense of coherence) است كه، ارتقا می یابد. حس انسجام لازمه ی مقاومت بهتر در برابر بیماری و نزدیك شدن به نقطه ی سلامت است و این حس توسط سه معیار معنا، خوانایی و شفافیت در محیط و امكان مدیریت واداره ی خود، حمایت می شود. سه مفهومی كه دكتر گلمبسكی از معماران فعال در حوزه ی طراحی امكانات و محیط های رواندرمانی؛ با نگاه به آسیب شناسی مغزی در اسكیزوفرنی، ردپای آن را در بخش های مختل شدهی مسئول فهم سه معیار پیش گفته می یابد. در نتیجه جهت جبران این اختلال، نقش كالبد را، در تامین این سه مفهوم بسیار كلیدی قلمداد می كند.