حيات اجتماعي (سبزراه) ها ، ابهام ها و آزموده ها

چنین تصور می شود كه حیات رسمی نسبز راه های طراحی شده همزمان با رسمیت یافتن حرفه معماری منظر به مثابه یك پیشه و از اوایل قرن نوزدهم آغاز شده است. اما شواهدی بیشمار در تاریخ وجود دارد كه نشان میدهد این پدیده به صورتی بی نام اما با نشان مشخص مورد توجه انسان در همه فرایندهای مربوط به آبادانی سرزمین بوده است. نكته چشم گیر در ادبیات تجربه های معاصر و تاریخی آن است كه در تعریف این پدیده، چه در شهر و چه خارج از حریم رسمی آن، همواره ابهام هایی وجود داشته است و منجر به آن شده است كه امروز بعضاً پدیده هایی متفاوت و حتی متضاد را با ارجاع به این نام یكسان می شماریم. اتكا به تعاریف ناهمسان در تعریف «سبز راه» ها، در كلام برنامهریزان و در طرح معماران منظر، در عمل اجزای متفاوتی را نیز در كالبد این پدیده به همراه آورده است. علاوه بر این، ناهمگونی در مفهوم سبز راه پیش از این موجب شده بود كه فهرست یكسانی از اهداف و انتظارات برای تأسیس آن در تجارب جهانی در اختیار نباشد. به تعبیر دیگر، اگرچه با هوشیاری بومگرایانه خالقان این اثر غنای زیست محیطی آن روز به روز افزایش یافته بود، اما بسیاری از دیگر وجوه بنیادین آن به تدریج كمرنگ شدند. این نقایص از ابتدای دهه نود میلادی به تدریج در حال رفع شدن هستند، اما هنوز هم نتایج پژوهشی ها نشان از عدم توافق و گاهی بی خبری افراد ذینفع از چیستی و چگونگی سبز راه دارد. در این میان، چنین به نظر میرسد كه یكی از این وجوه بررسی نشده نسبز راه ها «حیات اجتماعی» این پدیده است. امروزه با بازخوانی تعاریف اولیه و نیازهای بنیادینی كه این عنصر را شكل داده است، و با پذیرفتن ضرورت «حیات اجتماعی» به مثابه یكی از اركان توسعه پایدار، تلاش می شود كه این ویژگی گم شده به سبز راه ها برگردد. تجارب و آزموده ها در اقدامات مربوط به ایجاد و نگهداری سبز راه ها حاكی از آن است كه مسائلی همچون تغییرات سبك زندگی در جهان، ضعف چارچوبهای قانونی و انتظارات غیر واقعی در مقیاس كلان، در كنار موضوعاتی همچون حریم های مالكیت و عدالت اجتماعی در مقیاس خرد، بازتعریفی از سبز راه را طلب می كند. مقاله پیش رو با آسیب شناسی تجارب ناموفق و مروری بر تجارب موفق، فهرستی از وجوه تأثیرگذار بر حیات اجتماعی سبزراه ها را معرفی می كند. این معیارها میتوانند علاوه بر تغییر نگرش در برنامه ریزی این مسیرها، مبانی اصیل طراحی سبز راه را احیا و دیدگاه های نوین را با آن ادغام كند.