رابطه ي بين شاخص كتلت با تركيبات و تيپ بدن ورزشكاران

مقدمه: ارزیابی تركیبات بدن در زمینه های گوناگونی از جمله پزشكی، ارگونومی و ورزش كاربرد دارد. شاخص های فراوانی برای ارزیابی تركیبات بدنی ظهور كرده كه از این میان كتلت به دلیل همبستگی بالا با درصد چربی بدن و امراض مرتبط با چاقی و مرگ و میر بیشترین كاربرد را دارد. با اینحال به نظر می رسد كه این شاخص تمایل دارد تا افزایش وزن بدن را به افزایش بافت چربی نسبت دهد و از آنجایی كه ورزشكاران نسبت به افراد عادی درصد چربی كمتری داشته و در عوض حجم عضله ی بیشتری دارند به نظر می رسد كه این شاخص برای ورزشكاران كارایی چندانی نداشته باشد. به همین منظور هدف اول این تحقیق تعیین رابطه ی بین شاخص كتلت با تركیبات و تیپ بدن ورزشكاران می باشد. علاوه براین از آنجایی كه چندین مقیاس برای تخمین درصد چربی از طریق شاخص كتلت ظهور كرده هدف دوم این تحقیق مقایسه ی درصد چربی بدن با سه معادله ی BF%_BMI است تا نشان دهیم كه آیا این معادلات درصد چربی ورزشكاران را می توانند به خوبی تخمین بزنند یا خیر؟ روش شناسی تحقیق: 113 مرد ورزشكار با میانگین سنی (2.23 ± 22.54) و میانگین وزنی (13.69± 72.05) در این تحقیق مشاركت نمودند. كلیه ی اندازه گیری ها با استفاده از پروتكل ISAK انجام گرفت و شامل اندازه گیری قد، وزن، چربی زیر پوستی با استفاده از كالیپر هارپندن (1± میلیمتر) و پهنای اندام ها با استفاده از كالیپر ورنیر (0.1± میلیمتر) می شد. با استفاده از اندازه های فوق شاخص كتلت، درصد چربی (معادله ی پیترسون و همكاران) ، درصد عضله (معادله ی مارتین و همكاران)[9]، درصد استخوان (معادله ی درینك واتر و همكاران)، تیپ بدنی (مقیاس آنتروپومتریك سوماتوتایپ هیث- كارتر) و درصد چربی بدن به روش (BF%_BMI) با استفاده سه معادله ی دارنبرگ و همكاران (1991) ، گلگر و همكاران (2000) و جكسون و همكاران (2002) مورد محاسبه قر ار گرفت. رابطه ی بین شاخص كتلت با تركیبات بدن (درصد چربی، عضله، استخوان، مقیاس فربهی و توسعه ی عضلانی اسكلتی هیث- كارتر) از طریق ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن محاسبه شد. برای مقایسه ی درصد چربی بدست آمده با سه روش تخمین چربی (BF%_BMI) از آزمون آنالیز واریانس یكراهه استفاده شد. برای تعیین نقطه ای كه تفاوت معنی دار در آن نقطه وجود دارد هم آزمون تعقیبی Bonferroni post hoc مورد استفاده قرار گرفت. كلیه ی عملیات آماری در سطح معناداری (P < 0.05) و با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ی 16 انجام شد. یافته های تحقیق: رابطه ی مثبت و معنی داری بین شاخص كتلت با درصد چربی بدن، شاخص توسعه ی عضلانی اسكلتی و فربهی هیث كارتر ( به ترتیب 0.62، 0.77 و 0.61) وجود داشت. رابطه ی بین این شاخص با درصد استخوان نیز معكوس و معنی دار بود (0.45-). نتایج آنالیز واریانس حاكی از این مطلب است كه تنها معادله ی گلگر و همكاران چربی تخمینی را به طور معنی داری بیشتر از درصد چربی بدن با استفاده از روش پیرسون تخمین می زند. بحث و نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نتایج تحقیقات گذشته را كه عنوان نموده بودند شاخص كتلت رابطه ی ضعیفی (كمتر از 0.06) با درصد چربی بدن دارد را تایید نكرد، با اینحال در تحقیقات دیگر كه همبستگی بالایی را بین درصد چربی و شاخص كتلت گزارش كرده بودند رابطه بیشتر از چیزی بود كه در این تحقیق بدست آمد (0.61). بنابراین به نظر می رسد بهتر باشد كه از این شاخص با احتیاط بیشتری برای پیش بینی درصد چربی و تیپ بدنی ورزشكاران استفاده نمود. از آنجایی كه شاخص كتلت با نمره ی توسعه ی عضلانی اسكلتی شاخص هیث - كارتر همبستگی بالایی را نشان داد (0.77) به نظر می رسد افزایشBMI در ورزشكاران احتمالا به علت افزایش توده ی عضلانی آنها و نه توده ی چربی باشد. مقایسه ی بین سه روش تخمین درصد چربی بدن با استفاده از شاخص كتلت (دارنبرگ، جكسون و گلگر) با درصد چربی بدست آمده از طریق معادله ی پیترسون نشان داد كه این معادلات در تخمین میانگین چربی عده ی كثیری از افراد نتایج قابل قبولی را ارائه می دهند.