استحصال آب باران از سطوح سنگي براي آبياري تكميلي بادام ديم در كوهسرخ كاشمر

Rainwater harvesting from rockn catchment for supplementary irrigation of rainfed almond gardens in Kohsorkh (Kashmar)

منطقه كوهسرخ كاشمر با وسعت حدود 16000 هكتار بادامزار، يكي از قطب هاي توليد بادام ديم كشور است كه خشكسالي هاي متوالي و كمبود آب منجر به خشك شده آنها شده كه به اين خاطر مشكلات اقتصادي و اجتماعي عمده اي را براي مالكين آن ايجاد نموده است. در تحقيق حاضر كه با هدف پيدا نمودن يك راهكار پايدار در رابطه با حفظ بادامزارهاي منطقه مورد نظر انجام شده، يكي از روشهاي سنتي منطقه مورد ارزيابي قرار گرفته است. اين روش شامل احداث بند خاكي تغذيه اي در بالادست حوزه هاي فرعي ميباشد كه توسط آن رواناب حاصل از جاري شدن باران بر روي ارتفاعات سنگي را استحصال نموده و باعث تغذيه تدريجي آن به داخل بافت نفوذ پذير پايين دست خود ميگردد. جريان زير سطحي ايجاد شده تا فاصله مناسبي از بند كه سنگ كف همچنان بالا ميباشد، به مصرف ريشه درختان كاشته شده در مسير ميرسد. براي انجام اين مطالعات، ابتدا زيرحوضه هاي آبريز در مقياس كوچك، تفكيك و مطالعات فيزيوگرافي، هواشناسي و هيدرولوژي وزمين شناسي انجام گرديد. ضمن حفاري چاه هاي دستي براي بررسي ضخامت و بافت آبرفت و تعيين سنگ كف، مشخص گرديد كه پهنه آبرفتي در گستره بادامزارها، فاقد آب زيرزميني است و بنابراين فرضيه وجود احتمالي سفره آب زيرزميني و تاثير آن در تأمين رطوبت بادامزارها منتفي گرديد. در بررسي نحوه بهره برداري از رواناب زيرحوضه ها، ابتدا محدوده محور و مخزن بند خاكي موجود در يكي از زيرحوزه ها نقشه برداري و سپس با تعيين نفوذپذيري سطحي و عمقي آبرفت به روش هاي صحرايي و شبيه سازي جريان زيرسطحي به وسيله نرم افزار Seep/w، ميزان جريان زير سطحي در ترازهاي مختلف آبگيري بررسي گرديد. نتايج نشان داد كه با توجه به نفوذپذيري بالاي رسوبات بستر بند و آبراهه، بند تغذيه اي موجود قابليت خوبي از نظر تغذيه پايين دست دارد كه ميتواند الگوي مناسبي براي حفظ بادامزارهاي كاشته شده در مناطق بالادستي حوزه هاي مشرف به منطفه مورد مطالعه باشد.

A total of 16000 ha of Kohsorkh flat in Kashmar area (Khorasan Razavi Province) has been cultivated with almond trees. These trees used to be rainfed using direct rainfall and occasional flood water. It is supposed that because of climate change and consequent draught condition, most of 5 to 50 years old trees being affected by water shortage and are getting dried. It was noticed that some trees located in the upstream parts of the catchment have been survived looking very green and productive. Field witnessing showed that in those particular areas, there exist small earthfills which had been constructed along the stream channel, right after mountains and before the cultivation zone. The purpose of the present study was to analyze the role of this system of earthfills with regard to possible relation to watering downstream trees. The study started with routine investigations such as physiography, meteorology, hydrology and geological survey ending to a seepage analysis for evaluating the role of earthfills for recharge of downstream areas. The results showed that because of geological nature of the mountains and permeable stream bed, small earthfills could have captured and infiltrated appropriate amount of surface runoff into the downstream soil profile so that it could have been used by trees’ root existed nearby the earthfills. This is considered as a great opportunity and paradigm in order to survive the most of the remaining part of the cultivation.