بررسي نقش و جايگاه پادشاه در آثار ادبي عصر مشروطه

ادبيات عصر مشروطه را مي توان آيينه ي تمام قد نظام اجتماعي و تغيير و تحول سياسي اين دوره دانست. اهتمام ويژه ي شاعران و نويسندگان عصر مشروطه، زمينه را براي بازتاب تصوير پادشاهان اين دوره در آثار ادبي فراهم آورده است. در اين پژوهش توصيفي - تحليلي، تصوير و جايگاه شاه در ادبيات مشروطه واكاوي و تحليل شده است. بنا بر نتايج پژوهش، نوع توصيف و تصوير شاهان قاجار در ادبيات مشروطه، تابع عملكرد و كنش هاي سياسي آنها است و به همين دليل تصوير شاه در ادبيات اين عصر، يكدست نيست و حتي در كارنامه ي ادبي يك شاعر يا نويسنده با تصاوير متناقضي از شاهان قاجار مواجه مي شويم. هم چنان كه بهار با جلوس احمدشاه قاجار، به ستايش او مي پردازد و پس از محرز شدن نالايقي هايش، به سرزنش او مي پردازد. از اين منظر، شعر بهار مي تواند آيينه اي تمام نما از تصوير شاه در ادبيات عصر مشروطه تلقي شود. در اشعار و آثار منثور سر آمد عصر مشروطه مانند بهار، ايرج ميرزا، فرخي يزدي، نسيم شمال، لاهوتي، عشقي، دهخدا، زين العابدين مراغه اي و ديگران، انتقادات صريحي نسبت به شاهان قاجار ديده مي شود كه نشان دهنده ي تغييرات ژرف در بينش سياسي آنان است. مقايسه ي كمي و كيفي صفات پسنديده و صفات مذمومي كه در ادبيات مشروطه به شاهان نسبت داده شده است، نشان مي دهد كه بخش عمده اي از ادبيات اين دوره، رويكردي انتقادي نسبت به اصحاب قدرت و شخص شاه دارد. چه در آثاري كه شاه در معناي عام آن مورد نظر است و چه زماني كه به صورت موردي يكي از شاهان قاجار مورد نقد قرار مي گيرد.