تحليل گفتمان انتقادي نامه ي امير مسعود به آلتونتاش و جواب او بر اساس ديدگاه فوكو

تاريخ بيهقي به عنوان نثري منسجم كه شامل دوران طلايي حكومت محمود و مسعود غزنوي است از قرن پنجم هجري تا به امروز علاوه بر ارزش تاريخي جزء متون ادبي قابل توجه بوده است. ابوالفضل بيهقي كه ديگر توانا و شاگرد بونصر مشكان بود مهارت نويسندگي خود را در تاريخ اش با دانش دبيري پيوند زده است و اثري خلق كرده كه مي توان آن را در حيطه نقد نوين ادبي مورد تحليل قرار داد. انتخاب رويدادي كه براي آلتونتاش توسط مكر بوسهل زوزني روي داد مي تواند برش مناسبي براي تحليل هاي گفتمان انتقادي در روايت بيهقي باشد. در اين پژوهش، نامه امير مسعود به آلتونتاش به عنوان نمونه اي از نثر برجسته ي ادب فارسي با رويكرد تحليل گفتماني مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته، در تحليل گفتمان بر خلاف تحليل هاي سنتي زبان شناسانه ديگر تنها با عناصر نحوي و لغوي تشكيل دهنده جمله به عنوان عمده ترين مبناي تشريح معنا سروكار نداريم بلكه به عوامل بيرون از متن يعني بافت موقعيتي، فرهنگي، اجتماعي، سياسي پرداخته مي شود. از آنجايي كه فضاي حاكم بر دربار غزنوي سراسر بي اعتمادي، خيانت ، ترس و جدال هميشگي پدران و پسريان است و مفاد نامه ها و منشآت سلطاني به طور معمول سياسي و داراري دو جنبه آشكار و نهان مي باشد از اين رو تحليل گفتماني داستانها و پي بردن به اصل مطلب امري گريزناپذير است. در تحليل گفتمان انتقادي زبان، نوعي كنش اجتماعي است بنابراين بر نقش گفتمان در توليد كردارهاي اجتماعي ، بزرگنمايي و تحريف هويت ها و چگونگي سهيم بودن گفتمان در تغيير و تداوم فرآيندهاي اجتماعي متمركز مي شود. در ديدگاه فوكو، بنيان گذار تحليل گفتمان، تاكيد بر رابطه تعاملي بين متن و زمينه است. او گفتمان را براي اشاره به روال هاي منظم و قانون مند به كار مي برد. در اين جستار با تكيه بر مطالعات كتابخانه اي و به روش توصيفي - تحليلي به تحليل گفتماني متن نامه سلطان مسعود به آلتونتاش پرداخته ايم.