تحليلي بر قلمرو مفهومي و بار معنايي گردشگري مذهبي و زيارت با تكيه بر شواهد تجربي

هدف اين مقاله تحليل مفهوم گردشگري مذهبي، مفهوم سازي مرتبط با اين حوزه و بيان ديدگاه هاي تئوريكي مختلف دراين زمينه و تشريح برخي از شواهد تجربي از مقاصد گردشگري مذهبي دنيا مي باشد به طوري كه در اين پژوهش ديدگاه هاي مختلف در خصوص تشخيص مفهوم كلي زيارت از گردشگري و زاير از گردشگر يا (پيوستار زاير - گردشگر) و الگوهها و اشكال گردشگري مذهبي را در برخي از مقاصد مذهبي دنيا مورد واكاوي قرار مي دهد. در اينمقاله با توجه به ماهيت موضوع به بيان واقعيتها پرداخته شده است و به تفسير حقيقت و يا درستي يا نادرستي آن پديده نمي پردازد روش تحقيق اسنادي مي باشد به گونه اي كه داده و اطلاعات از متون مختلف از طريق روش كتابخانه اي جمع آوري شده و مورد تحليل قرار گرفته است. نتايج نشان مي دهد كه مفهوم گردشگري مذهبي داراي بار معنايي روشن و دقيق نمي باشد و سبب برداشت متفاوت از اين مفهوم در بين صاحبنظران شده است به طوري كه در مورد مفاهيم گردشگر و زاير و يا زيارت و گردشگري به عنوان مولفه هاي گردشگري مذهبي، ديدگاه هاي متفاوتي مطرح شده است ديدگاهي كه، براساس معيار رفتارشناسي و نوع فعاليت، مسافر زاير را گرشگر در نظر نمي گيرد در اين ديدگاه زاير، گردشگر مذهبي محسوب نمي شود بلكه مسافر مذهبي در نظر گرفته مي شود. و در ديدگاهي ديگر زيارت در زير مجموعه گردشگري مطرح شده است و و مسافرت زيارتي به عنوان شكلي از گردشگري مذهبي مي باشد در اين ديدگاه همه مسافران زاير، گردشگر مذهبي تلقي مي شوند ولي همه گردشگران مذهبي مسافر زاير محسوب نمي شوند بر اين اساس مي توان اشكال ديگري از گردشگري مذهبي را كه در آن شاخص انگيزه مذهبي فاقد نقش است متصور شد در اين رابطه بررسي شواهد تجربي برخي از مقصدهاي مذهبي دنيا مويد اين مساله است. از سوي ديگر در ميان اديان و مذاهب در جوامع مختلف نيز در اين خصوص تفاوت هايي نيز وجود دارد، به گونه اي كه در برخي جوامع اسلامي از بيشتر سفرهاي زيارتي به نام زيارت ياد مي شود اما در دتياي غرب با نام گردشگري مذهبي خوانده مي شود.