بررسي سبك شناختي غزليات خاقاني شرواني

خاقاني شرواني از غزلسرايان بزرگ قرن ششم هجري است. در سرايش غزليات خويش رويكردي فارسي مابانه دارد و همچنين واژگان ساده را نسبت به واژگان مركب در بسامد بالاتري به كار برده است. بسياري از ابيات سروده شده در ديوان وي طبق توالي منظم دستور زبان فارسي سروده شده اند؛ اما در مواردي نيز تأخير مفعول، تأخير نهاد، كاربرد حروف ندا و... به چشم مي خورد. خاقاني در 9 بحر و 29 وزن غزل سروده است. تعداد اوزان دوري در غزليات وي به نسبت زياد است و در مجموع 58 غزل را در اوزان دوري سروده است كه اين نشان دهنده آن است كه غزليات وي از غناي موسيقايي بالايي برخوردار است. از ميان عناصر تصويرساز، تشبيه را بسيار بيشتر از ساير عناصر به كار گرفته است. از ميان انواع استعاره نيز، استعاره مصرحه مجرده نسبت به ساير انواع استعاره از بسامد بالاتري برخوردار است. از ميان انواع كنايات بيشتر به كنايه از مصدر با فعل توجه داشته و معمولا ساير كنايات در غزل وي بسامدي ندارند. از انواع مجاز نيز، مجاز به علايق ماكان، مجاورت، حال و محل و جزئيه در غزل وي به كار رفته است. از منظر فكري معشوق از مقام بالايي برخوردار نيست و گاه از جنس مذكر است. اشعار سگيه در غزليات وي از بسامد بالايي برخوردار است و اشارات و تلميحاني به داستان هاي كهن قرآني و شاهنامه اي دارد. از داستان هاي قرآني به داستان سليمان نبي و داستان خضر و اسكندر و از ميان اشارات شاهنامه اي به داستانهاي افراسياب، سياوش، كيخسرو، جمشيد كياني و ضحاك ماردوش اشاره كرده است. اصطلاحات و تعبيرات مربوط به بازي هاي نرد و شطرنج را در ابيات خويش گنجانده و همينطور به برخي از بيماري ها و روش هاي درمان آنان نيز اشاراتي داشته است.