بررسي عنصر «صحنه» در مرزبان نامه

زمان و مكاني را كه در آن عمل داستاني صورت مي گيرد، صحنه مي گويند. صحنه يكي از عناصر مهم داستاني است كه موقعيت زمان، مكان، وقوع حوادث داستان و شرايط كلي و عمومي حاكم بر شخصيت هاي داستان را بيان مي كند. در مرزبان نامه كه به شيوه ي داستان در داستان و از زبان حيوانات، انسان ها و موجودات غير طبيعي و وهمي بيان مي شود عنصر صحنه نقش عمده اي در تبيين داستانها دارد. عنصر صحنه در مرزبان نامه در معرفي و تبيين كار و پيشه ي شخصيت ها نيز مؤثر است. در اين پژوهش كه از شيوه ي تحليلي-توصيفي استفاده شده، به عواملي كه بيشترين تأثير را در ايجاد عنصر صحنه در كل مرزبان نامه داشته اند، اشاره شده اما براي جلوگيري از اطاله كلام به چند حكايت از هر باب بسنده شده است. در اين كتاب بسامد مكان ها و زمان هاي نامشخص و گاهي نمادين بيشتر از مكان هاي خاص و زمان هاي تاريخي است كه اين شگرد بر جنبه هاي حقيقت نمايي و همچنين معرفي شخصيت ها و مقتضيات فكري، عاطفي و احساسي آنها اثر مي گذارد. گفت و گوي ميان شخصيت ها در داستان هاي مرزبان نامه گاه باعث تقويت نوعي صحنه ي نمايشي مي شود. براي انتقال صحنه، محيط و فضاي داستان در مرزبان نامه گاهي از شيوه تلخيص يا كوتاه نمايي و گاهي از شيوه صحنه ي نمايش استفاده شده است.