كاربرد شاخص فقر آب در اولويت بندي آبخيزها در استان اردبيل

Application of Water Poverty Index to prioritization of Ardabil Province watersheds

حل بحران آب نيازمند همكاري و اراده جهاني است و آينده نگري و برنامه ريزي براي منابع آبي در كمبود آب، تغييرات مكاني، تغييرات جريان، جهان امري ضروري به نظر مي رسد. در سالهاي اخير لزوم تدوين و ارائه شاخص هاي جديد جامع و ظرفيت اجتماعي - اقتصادي، شاخص فقر آب چند بعدي براي ارزيابي وضعيت موجود و پيش بيني روند آتي منابع آب سطحي و زيرزميني از اهميت بالايي برخوردار شده است. در همين راستا شاخص چندبعدي تحت عنوان شاخص فقر آب به منظور ارزيابي دسترسي به منابع آب ارائه گرديده است. در اين پژوهش مقادير شاخص فقر آب در تعدادي از حوزه هاي آبخيز استان اردبيل محاسبه شده و تغييرات مكاني آن مورد ارزيابي قرار گرفته است. در تحقيق حاضر مقادير پنج معيار اصلي شامل: منابع ( موجوديت و تغييرپذيري)، دسترسي دسترسي به بهداشت، مصارف ( مصرف آب خانگي و مصرف آب كشاورزي)، محيط زيست ( جريان پايه، پوشش گياهي و جريان زيست محيطي) و ظرفيت اجتماعي - اقتصادي ( نرخ سواد، جمعيت فعال اقتصادي و اشتغال در بخش غير كشاورزي) مي باشند. در ادامه مقدار شاخص فقر آب در هر حوضه با رويكردهاي مختلف وزن دهي (وزن يكسان به معيارها و هر بار تأكيد بر يكي از معيارها در وزن دهي) محاسبه گرديد. در ادامه حوضه هاي مختلف بر اساس وزن دهي هاي مختلف از نظر شاخص فقر آب اولويت بندي شدند. نتايج نشان داد كه محدوده تغييرات مقادير شاخص فقر آب، در حالت هاي مختلف وزن دهي در دامنه 22 تا 65 در حوزه هاي مورد مطالعه متغير است. تجزيه و تحليل معيارهاي شاخص فقر آب نشان داد كه معيارهاي دسترسي و منابع داراي تغييرات بيشتري بوده و معيار محيط زيست شرايط نامطلوبي دارد. در وزن دهي يكسان به معيارهاي شاخص فقر آب، حوزه شمس آباد با مقدار 29 داراي فقر آبي بالاتر و حوزه پل سلطان با مقدار 58 داراي فقر آبي پايين تري در مقايسه با ديگر حوزه هاي مطالعه شده در استان مي باشند. مقدار متوسط شاخص فقر آب براي كل حوزه هاي مطالعه شده در استان اردبيل 43 بدست آمد كه طبق طبقه بندي مركز اكولوژي و هيدرولوژي والينگفورد، فقر آبي شديدي را دارا مي باشد.

A global cooperation and foresight and joint planning of water resources is necessary to resolve the water crisis. In recent years, development and designing new multidimensional and comprehensive indices seems to be the most important issue for assessment of the current condition and predicting the future trend of surface and ground water resources changes. Towards this attempt, the Water Poverty Index (WPI) is recommended as a multi-dimensional indicator to assess the availability of surface water resources. The Water Poverty Index were calculated in some watersheds of Ardabil Province and its spatial variability were assesses through the study area. Main WPI components icluded:resources (availability, variability), access (access to sanitation), Socio-economic capacity (literacy rate, economically active population, non-agricultural employment), use (domestic water use,agricultural water use), and environment (base flow, vegetation coverage, and environmental flow requirements). The values of WPI were calculated based of different weighting approaches (Equal weighting and assigning more weights on different criteria in each weighting scheme). The studied watersheds were priritizedbased on the different weighted combination of five components over the study area. The results showed that the values of water poverty index ranges from 22 to 65, acording to the different weighting approached in the study area. According to the analysis of water poverty index, the access and resources criteria had the higher variations and the environment criteria was in a undesirable condition. Considering equally weighted Water Poverty Index, the Shamsabad watershed had a higher water poverty index (29), while the Polesoltan watershed had the best condition with respect to water poverty condition compared to other watershed in the Ardabil Province. The average WPI values in study area was 43, which classified as extreme water poverty condition according to the Center of Ecology and Hydrologu of Walingford classification