زمان پريشي در رساله الطيرهاي فارسي و عربي

در رساله الطيرها كه حاوي وقايع عرفاني غيرقابل بيان عارف و فحواي تعليمي بوده و به زباني تمثيلي رمزي نوشته شده اند، پرداخت روايت جايگاهي خاص دارد. بررسي زمانمندي و چگونگي كاربست راويان اين آثار از اين عنصر مي تواند تفاوت اين داستان ها را در نوع روايت با ساير آثار روشن نمايد. در اين پژوهش به بررسي زمان پريشي به عنوان يكي از شاخصه هاي زمان روايي براساس نظريه ي ژنت در اين آثار پرداختيم. براساس داده-ها آشكار مي شود كه رساله الطيرنويسان با انواع زمان پريشي آينده نگر و گذشته نگر توانسته اند زمان را در انحصار محتواي تعليمي درآورند. كاربرد گذشته نگر مكرر به دليل تغييرمعاني مؤلّفه هاي داستان، تأكيد بر معنا، واردكردن كانوني شده، تفسير و اشاره به وقايع، باعث اطناب آثار شده و گذشته نگر مكمّل به جهت پركردن خلأهاي پيشين روايت و شخصيت پردازي مورد استفاده قرار گرفته است. گذشته نگر در گذشته نگر نيز هنجارگريزي زماني است كه راويان به آن توجّه داشته اند. آينده نگري مكرر به دليل تأكيد گونه ي تعليمي بر تكرار به جهت تأثير بيشتر بر روايت شنو به صورت بيان زودتر از موعد وقايع، سايه افكني، ورود كانوني شده و ذهني بودن روايت به كار رفته است؛ نيز آينده نگر شبه مكمّل، زماني بكار رفته كه راوي پيشگويي اي در متن انجام مي دهد كه به تحقّق يا عدم تحقّق آن تصريح نمي شود و يا عكس پيشگويي راوي به وقوع مي پيوندد.