هزار و يك شب در جستجوي نوشتار

راوي كتاب در جستجوي زمان از دست رفته، همواره در پي يافتن منبع الهامي براي نوشته هاي خود بوده است. او اغلب اين الهام را در «ديگر مكاني» تاريخي و جغرافيايي مي يابد كه نمونة آن را مي توان در اشارات فراوان وي به داستان هاي اساطيري و يا عناصر غير بومي يافت. در واقع راوي پروست جستجويش را به منظور دستيابي به حافظة فردي و در نتيجه نوشتار، فراتر از مرزهاي مليتي يا زماني مختلف و از خلال حافظة هنري، زماني و مكاني بشري انجام مي دهد. در اين ميان، به نظر مي آيد كه شرق و به ويژه شرق برآمده از داستان هاي هزار و يك شب در شكل گيريِ تخيل غير بومي راوي نقش بسزايي دارند. نزد پروست، تجزيه و تحليل انديشه هاي هنري و تصاوير تاريخي و تخيلي، و نيز تجزيه و تحليل محيط هاي اشرافي و بورژوازي كه تحت تأثير فراون تمايل به شرق بوده اند، تصويري پيچيده و گاه متناقض از شرق ارائه مي دهند. از اين ديدگاه، نقش ويژۀ قصه هاي هزار و يك شب در مقايسه با ديگر گرايش هاي غير بومي كه راويِ پروست را به خود جلب مي كنند، از ديد خواننده پنهان نمي ماند. درآميختگي روايي و استعاري رمان پروست با قصه هاي هزار و يك شب به دور از ايجاد حس ساده انگارانة مدگرايي و يا شيك گرايي پتانسيلي تخيلي براي راوي به ارمغان مي آورد كه وي را در ساختن جهان خاص هنري اش ياري مي كند. در اين مقاله تلاش مي كنيم تا از خلال رويكردي تصويرشناسانه و از طريق داده هاي رمان در جستجو، به بازسازي تصاوير ارائه شده از قصه هاي هزار و يك شب و نيز مطالعة نقش اين قصه ها بر زيبايي شناسي كلي اثر پروست بپردازيم.