بررسي اثر روشهاي مختلف خاك ورزي بر روي خواص فيزيكي خاك و عملكرد گندم در تناوب نخود- گندم در اراضي ديم

گندم ديم يكي از محصولات مهم در غرب ايران به خصوص استان همدان مي باشد كه معمولا در تناوب با آيـش يا حبوبات (عمدتا نخود) كشت مي شود. اطلاعات كمي در خصوص موفقيت آميز بودن بكارگيري سيستم هاي بي خاك ورزي و كم خاك ورزي در سيستم كاشت گندم – نخود در شرايط ديم وجود دارد. به منظور تعيين اثر پنج سيستم خـاك ورزي بر عملكرد گندم و خواص فيزيكي خاك در يك خاك لوم رسي سيلت دار در ايستگاه تحقيقاتي تجرك (شهرسـتان كبودر آهنگ) به مدت چهار سال (87-1384 ) انجام شد. سيستم هـاي خـاك ورزي شـامل (T1 -گـاوآهن برگردانـدار+ هرس بشقابي به عنوان خاك ورزي مرسوم T2 -گاوآهن قلمي + غلطك به عنوان كم خاك ورزي T3 -پنجهغازي + غلطك به عنوان كم خاك ورزي T4 -هرس دوار عمودي(سيكلوتيلر)+ غلطك T5 -كاشت مسـتقيم بـا خطـي كـار ( بـه عنوان بي خاك ورزي) بود. اين تحقيق به صورت طرح آماري بلوكهاي كامل تصادفي در چهار تكـرار اجـرا شـد. در حـين آزمايش برخي خواص فيزيكي خاك شامل: جرم مخصوص ظاهري، مقاومت خاك و سـرعت نفـوذ آب در خـاك انـدازه گيري شد. همچنين عملكرد و اجزا عملكرد گندم تعيين شد . نتايج نشان داد كه اخـتلاف فاحشـي بـين روشـهاي مختلـف خاك ورزي در تاثيرشان بر خواص فيزيكي خاك وجـود نداشـت.تيمارهـاي T2و T4 بـه ترتيـب كمتـرين مقـدار جـرم مخصوص ظاهري خاك را در بين تيمارها داشتند. از نظر سرعت نفوذ آب در خـاك، تيمـار T2 بيشـترين سـرعت نفـوذ و تيمار T5 كمترين سرعت نفوذ را داشتند. نتايج سه ساله نشان داد كه اثر روشهاي مختلف خاك ورزي بر عملكرد دانه و كاه معني دار نبود. متوسط عملكـرد دانـه گنـدم در سـه سـال فصـل زراعـي بـراي تيمـار T2 1050 كيلوگرم در هكتار , T4 1030 كيلوگرم در هكتار ، ،T3 982 كيلوگرم در هكتار، T5 974 كيلوگرم در هكتار، T1 932 كيلوگرم در هكتار بود. مي توان نتيجه گرفت كه سيستم هاي خاك ورزي حفاظتي باعث افزايش 7/6 درصدي در عملكرد دانـه گنـدم نسبت به خاك ورزي مرسوم شده است. بنابراين رنج وسيعي از سيستم هاي مختلف كـم خـاك ورزي و بـي خـاك ورزي براي تناوب گندم – نخود در اراضي ديم استان همدان مي تواند جايگزين روش مرسـوم (شـخم بـا گـاوآهن برگردانـدار) شود.