بافت هاي تاريخي، ظرفيتي مغفول مانده در تحقق توسعه پايدار نقدي بر تجربه نوسازي شهري در استانبول و مشهد

Historical Fabrics: A Disregarded Potential Towards Sustainable Development (A Critical Approach To Urban Renewal Plans In Istanbul an‎d Mashhad)

چگونگي رويارويي با بافت هاي تاريخي به واسطه اهميت اين بافت ها در سياست توسعه شهري از يك سو و آسيب پذيري آنها از سوي ديگر، نقش پررنگي در ادبيات شهرسازي دهه هاي اخير يافته است. پايداري به عنوان رويكردي جامع در ابعاد مختلف اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، زيست محيطي و كالبدي پارادايمي تاثيرگذار بوده است و در حال حاضر بازآفريني پايدار در رويكردهاي نوسازي در دستور كار بسياري از سياستهاي شهري قرار گرفته است. اين مطالعه به دنبال تبيين ظرفيت هاي بافت هاي تاريخي به عنوان يك دارايي تجديدناپذير شهري در تحقق پايداري اجتماعي- فرهنگي است كه براي اين منظور از روش هاي كيفي و پژوهش موردي استفاده شده است. به منظور تعميم پذيري يافته ها دو نمونه مشهد و استانبول مورد بررسي قرار گرفته است تا علاوه بر توصيفي بودن جنبه تبييني پرداختن به موضوع پررنگ تر گردد. پس از مطالعه مهم ترين منابع مكتوب مرتبط با پايداري در بعد اجتماعي- فرهنگي، معيارهايي براي توسعه پايدار اجتماعي- فرهنگي استخراج شده است؛ سپس با مطالعات نظري مربوط به نوسازي شهري در بافت هاي تاريخي، اين معيارها تدقيق شده و بر اساس ماهيت پرسش تحقيق چارچوبي براي ارزيابي نمونه هاي موردي تحقيق به دست آمده است. با بررسي چند بعدي داده ها، به كارگيري منابع اسنادي متنوع مربوط به توسعه شهري و قوانين حفاظتي، بازديدهاي ميداني و مصاحبه با مطلعين دانشگاهي، سه مولفه " حفظ و تقويت روابط فرهنگي- اجتماعي"، " جلب مشاركت مردمي رويكرد حمايتي" و " احترام به تاريخ در بافت تاريخي استانبول و مشهد مورد تحليل واقع شده است. تحليل نحوه مواجهه با نوسازي اين بافتها در ارتباط با اهداف پايداري اجتماعي- فرهنگي، داراي اشتراكات و افتراقاتي است كه مرور و برجسته كردن آن مي تواند درسهايي در رابطه با اقدامات مشابه آتي داشته باشد. طبق بررسي هاي انجام شده در مطالعه حاضر، با وجود تفاوت در رويكرد و نوع گردشگري در دو نمونه مورد بررسي، نتايج نسبتا مشابهي پس از اجراي طرح هاي نوسازي در بافت هاي تاريخي اين دو شهر روي داده است كه بعضا در تضاد با معيارهاي پايداري اجتماعي- فرهنگي است.

Considering the importance of historical urban fabrics in urban policies and the vulnerability of these fabrics, different approaches on how to encounter the renewal of historical fabrics have recently become a crucial debate in the literature. Sustainability, as a comoprehensive approach in different dimensions of social, physical, etc. have been an effectual paradigm in recent decades and sustainable regeneration is now on the agenda of a large number of cities’ urban policy. This paper tends to disclose the potentials of historical fabrics on the way to reaching socio-cultural sustainability and thus, a qualitative method containing case study review (Istanbul and Mashhad) has been adopted. Following a theoretical review of sustainability in its socio-cultural aspect, a number of related measures have been introduced. The measures have subsequently been scrutinized (based on theoretical studies of the renewal of historical urban fabrics) and structured a framework for evaluating case studies: ‘reinforcing socio-cultural relationships’, ‘participative/advocative approach’ and ‘respecting history’ have been explored in the renewal experience of Istanbul and Mashhad. Analyzing the renewal approaches in case studies contains analogies and dissimilarities that proves to be helpful for further interventions in historical fabrics. It is finally revealed that after-effects of urban renewal projects in both case studies seem to resemble in consequences ,while the approaches and types of tourism varies in each, and is contrary to socio-cultural sustainability measures.