(ارزيابي تأثير طراحي فضاي كالبدي بر الگوي رفتاري كاربران مطالعه ي موردي: صحن جامع رضوي حرم مطهر امام رضا(ع

Evaluating the effect of design of space on users’ behavior Case study: Jame-Razavi Courtyard of Imam Reza Shrine

حرم مطهر رضوي يكي از مهمترين فضاهاي عمومي شهري مشهد است كه سالانه پذيراي خيل عظيمي از شهروندان مشهدي و گردشگران از نقاط مختلف ايران و جهان است. اين گوناگوني مراجعان و استفاده كنندگان در اين فضاي شهري، طيف وسيعي از نيازها و رفتارها را در پي دارد كه بايد در طراحي فضاها مدنظر قرار گيرد و فضايي پاسخگو را به وجود آورد. از سوي ديگر، هريك از فضاهايي كه در حرم مطهر طراحي و احداث شده اند با هدف مشخص و براي پاسخگويي به طيفي از نيازهاي كاربران شكل گرفته اند اما در مواردي مشاهده مي شود كه الگوهاي رفتاري كاربران تناسبي با هدف اوليه طراحي ندارد. يكي از دلايل اين مسأله را مي توان در طراحي نادرست و غيرپاسخ ده فضا دانست كه نتوانسته بستر مناسب براي بروز الگوي رفتاري مناسب را پديد آورد . پژوهش حاضر، يك تحقيق ميداني با رويكرد توصيفي تحليلي است و با تمركز بر فضاي صحن جامع رضوي حرم مطهر سعي در شناخت رفتارها بر اساس برداشت الگوهاي رفتاري استفاده كنندگان از طريق مشاهده ي مستقيم و ثبت نقشه هاي الگوهاي رفتاري دارد و به دنبال پاسخ به اين سؤال است كه طراحي اين فضا تا چه ميزان به الگوهاي رفتاري كاربران پاسخگوست؟ با مقايسه ي الگوي رفتاري در اين فضا و اهداف پيشفرض در احداث آن، كاستي ها و ايرادات طراحي مشخص شده و پيشنهاداتي در راستاي اصلاح طرح حاضر و استفاده در طراحي هاي آتي ارائه شده است.

Imam Reza Shrine is one of the most important urban public spaces in Mashhad, which attracts a great number of citizens and pilgrims every year. The diversity of users in this urban space cause a wide range of behaviors and needs, that should be considered in the design of spaces. On the other hand, each of the spaces of holy shrine is formed with a clear purpose and to meet a range of users' needs. But in some cases, users' behavior patterns are not proportional to the original purpose of spaces. One of the reasons for this is the inadequate and unrealized space design that failed to create a suitable context for the emergence of a proper behavior pattern. This article is based on field research with a descriptive-analytical approach. By focusing on one of the shrine’s courtyards and through direct observation and behavior mapping, we try to recognize behavioral patterns. Then we will examine the responsiveness of space to users’ behavior. By comparing behavioral patterns in this space and the primary purpose of such a space, design faults have been identified and suggestions have been made to improve the design of present and future spaces.