باباطاهر در انعكاس عين القضات

آموزه هاي عرفان باباطاهر و عين القضات، كه امتداد شناسه هاي مكتب تصوّف عاشقانة خراسان در جغرافياي فرهنگي ايران تلقي مي شود، هدف پژوهش حاضر است. در نگاهي كلي، همانندي هاي باباطاهر و عين القضات، حداقل در سه محور عمده، قابل بررسي است: مؤلفه ها و اركان عقايد - مسايل و مصايب فرهنگي عصر - باورداشتهاي عرفاني و نحوة سلوك. هر چند مباني عقايد صوفيانه نزد تمام سلسله ها از اركاني مشترك نشان دارد، اما بازخواني آنها مباحثي چون ارجمندي مقام انسان، وحدت وجود، و عشق را در بنيان انديشة باباطاهر و عين القضات، پررنگ تر جلوه مي دهد. اين دريافت مستلزم اشاره هايي به اوضاع فرهنگي بسيار بغرنج و آشفتة عهد ايشان است، تا از اين رهگذر پرتوي بر قدر مجاهدت فكري اين دو، در چنان معركه اي، افكنده شود؛ چنانكه آشوب هاي سياسي پياپي آن عصر نشانه هايي از عقيم گذاشتن عامدانة فرهنگ تناور ايرانيان با مهندسي كردن فلسفة تمدن و تفكر و تعبد جامعه دارد. از پي تحليل مشتركات خواسته (باورها) و ناخواسته (گزاره هاي آجتماعي) در دو محور پژوهش، نحوة سلوك عرفاني اين دو بيشتر نمايان مي شود. از جمله؛ به نحو شاخص فاني شدن در انوار جذبات الهي، مردم وار بودن در عين تجرد از خلق، رواداري مشفقانه نسبت به مذاهب و انسانها، همساني در حس و خيال و ساده گويي شاعرانه، موضع آگاهانه و نه متعصبانة ايشان نسبت به فلسفه و كلام، ايفاي نقش در تداوم مكتب تصوّف خراسان، و... عشقي ازلي كه در كلام ايشان با مرگ آگاهي ممزوج شده است.