بررسي گفتماني فيلم نسخۀ اصلي و دوبلۀ فارسي دوازده سال بردگي

مقولۀ ننگين برده داري بخشي از دوران تاريخي نقاط مختلفي از جهان را دربرميگيرد اما قرائن و شواهد نشان مي دهند شديدترين صورت آن در آمريكا در قرن هجده و نوزده جريان داشته است. دوازده سال بردگي درامي تاريخي به كارگرداني استيو مك كوئين و محصول كشور آمريكا است كه موفقيت چشم گير و شهرت جهاني اش به دليل نمايش بي كم و كاست سيستم برده داري در قرن نوزدهم آمريكا است . اين شاهكار سينمايي براساس سرنوشت و تجربيات واقعي شخصي به نام سالومون نورثاب ساخته شده است. نورثاب سياهي آزاد است كه با حقۀ دو آمريكايي به دام بردگي مي افتد و دوازده سال از خانواده اش دور مي ماند. او در اين دوازده سال شاهد قبيح ترين رفتارهاي انساني بوده كه شرح برخي از آنها را در خاطراتش آورده است. وي قبل از بردگي همراه با همسر و دو فرزندش در نيويورك زندگي مي كند و از طريق نواختن ويولن زندگي بس آبرومندانه دارد، اما پس از اينكه در جنوب آمريكا به بردگي گرفتار مي شود در مزارع پنبه به كار گرفته شده و مانند سياهان ديگر روزگار سختي را مي گذراند. نورثاب پس از آزاد شدن به ثبت خاطرات تلخ خويش مي پردازد ودربارۀ آنچه در دوران بردگي بر او گذشته سخنراني هاي متعددي انجام مي دهد، اما پس از مدتي براي هميشه از انظار عمومي دور شده و ديگر كسي نمي داند در ادامۀ حيات بر او چه گذشته است. آنچه در اين اثر هنري حائز اهميت است، به تصوير كشيدن جسورانۀ اعمال ننگين و رفتارهاي غيرانساني است كه در تاريخ برده داري آمريكا وجود داشته است. استيو مك كوئين از تمام زواياي خشونت آميز برده داري بدون هيچ مصلحت انديشي و بدون توجه به احساسات مخاطب پرده برداري كرده است. در مراسم توپ طلايي و اسكار سال 2013، اين فيلم برندۀ بهترين فيلم درام شد. اين فيلم به دليل موفقيت چشم گيري كه كسب كرد به سرعت توجه كشورهاي ديگر از جمله ايران را به خود جلب كرد و سال 1392 به فارسي دوبله شد و در رسانۀ ملي به نمايش درآمد. همانطور كه پيش تر گفته شد اين فيلم شامل صحنه هاي خشونت آميز، رفتارهاي ننگين غيرانساني و به طور كلي گفت و گوها و وقايع منحصر به بافت تاريخي آن دوران است كه فرهنگ و عرف رايج در رسانۀ ملي نمايش برخي از آنها را برنمي تابد. از طرفي همين موارد بخشي از ايدئولوژي و گفتمان تاريخي دورۀ برده داري است و احتمال مي رود حذف يا تغيير آنها به مثابه حذف بخشي از محتواي اصلي اثر باشد. با توجه به اينكه ويژگي عمدۀ ترجمۀ وفادار و دوبلۀ موفق، انتقال بي كم و كاست گفتمان و ايدئولوژي حاكم بر اثر است، اين پژوهش بر آن است تا با بهره گيري از مدل اجتماعي- شناختي ون دايك به تحليل گفتمان انتقادي در نسخۀ اصلي و نسخۀ دوبله شده فيلم دوازده سال بردگي بپردازد و به اين پرسش ها پاسخ دهد: - دوبلۀ فارسي اين فيلم تا چه حد توانسته گفتمان تاريخي آن دوره را براي مخاطبان فارسي زبان بازنمايي كند؟ - عواملي چون سانسور، دخل و تصرف هاي فرهنگي/ ايدئولوژيكي و ترجمۀ نادرست در بازسازي و بازنمايي ايدئولوژي حاكم بر سيستم برده داري خللي وارد كرده اند؟