جايگاه قدرت هاي بيگانه در تعيين مرزهاي خاوري ايران با تاكيد بر نقش تركيه

اختلافات مرزي ايران و افغانستان در دوره پهلوي اول در چند ناحيه وجود داشت. اين امر به حل نشدن اختلافات مرزي ايران و افغانستان و عدم مرزبندي دقيق و مشخص برمي گردد. همچنين سياست خلع سلاح عشاير توسط رضاشاه نيز عامل ديگري است كه سبب تجاوز افاغنه گرديد؛ چرا كه تا پيش از آن طوايف و عشاير مسلح كار سرحدداري را انجام مي دادند. با شدت گرفتن منازعه مرزي ايران و افغانستان، دو دولت براساس ماده 10معاهده 1921 ايران و افغانستان كه بر واگذاري حكميت مرزي به دولتي جز بريتانيا تاكيد داشت تصميم به ارجاع داوري غير بريتانيايي گرفتند. دولت تركيه آن را پذيرفت و ژنرال فخرالدين آلتاي را به رهبري گروه داوري منصوب كرد. مجلس ايران در 16 اكتبر 1935 لايحه مرزي مبتني بر راي داوري التاي را تصويب كرد. هدف اين مقاله آن است كه نخست به چگونگي فعاليت تركيه در تعيين مرزهاي شرقي ايران بپردازد، دوم اين كه فرآيند اختلافات ارضي ايران و افغانستان در اين منطقه و سرانجام آن را بيان دارد. بر اين اساس سوال اصلي پژوهش اين است: حكميت آلتاي، در رابطه با تعيين مرزهاي ايران و افغانستان چگونه بوده و چه پيامدهايي داشته است؟ يافته هاي پژوهش نشان مي دهد رأي يك جانبه آلتاي به نفع افغانستان نه بر مبناي ملاحظات شخصي بلكه بازتابي از سياست هاي كلان تركيه براي تضعيف ايران و نزديكي به افغانستان است. اين پژوهش ، براساس روش توصيفي-تحليلي انجام شده و گردآوري اطلاعات به روش كتابخانه اي و اسنادي صورت گرفته است.