بررسي و تحليل سيماي بلوچستان در كتاب احياءالملوك با تأكيد بر جغرافياي تاريخي آن

از مهم ترين منابعي كه جايگاه جغرافياي تاريخي1 بلوچستان را در دوره صفويه آشكار مي سازد، كتاب احياءالملوك است. تحولات بلوچستان با قدمتي چند هزارساله همواره به عنوان بخشي از نقاط جنوب شرقي فلات ايران تحت تأثير ميزان قدرت مركزي بوده است. چنانچه در دوره صفويه هم به مرور با افزايش و تثبيت دولت مركزي سلطه ي آن بر بلوچستان افزايش مي يابد. احياءالملوك اثر ملك شاه حسين سيستاني از كتب مهم در تاريخ نواحي شرقي ايران و خاصه سيستان به شمار مي آيد كه آگاهي هاي ارزشمندي هم در باب تاريخ بلوچستان عصر صفوي و به ويژه دوره شاه عباس اول ارائه مي دهد. اهميت و ارزش اين اثر از آن روي است كه نگارنده خود از نزديك شاهد وقايع بلوچستان بوده‏‏‏‏‏‏‏‏‏ است. او كتاب خود را در سال 1027ق در يك مقدمه و سه فصل و يك خاتمه تأليف كرده است كه ضمن ارائه ي مطالبي از بلوچستان در بخش هاي مختلف كتاب، در خاتمه ي اثر نيز به تفصيل سه سفر يا در واقع مأموريت هاي خود به اين منطقه را شرح مي دهد. اشاره هاي او به اوضاع بلوچستان كم نظير است، نظير آنچه نويسنده از وضعيت نامطلوب جمع آوري ماليات در اين منطقه پس از پيوستن به اردوي شاه عباس اول گزارش مي‏دهد، مي توان مشاهد كرد. هدف اصلي اين مقاله بررسي و تحليل سيماي بلوچستان در كتاب احياءالملوك با تأكيد بر جغرافياي تاريخي آن مي‏‏‏‏‏باشد. در اين پژوهش، منبع اصلي مطالعه، كتاب «احياءالملوك» است كه در كنار آن از ساير منابع تاريخي نيز به ضرورت استفاده شده است. لذا پژوهش حاضر به روش توصيفي- تحليلي در راستاي هدف خود تلاش خواهد نمود.