پويش محيطي به ‏عنوان ابزار آينده ‏پژوهي در مراكز پژوهشي

امروز سازمان‎ها اهميت آينده و ظرفيت‌‎هاي موجود در آن را دريافته و براي رقم‌زدن آينده‏‎ي مطلوب كمر همت بسته‎اند. اما پيروي از مسيرهاي مرسوم ، معمولاً منجر به نتيجه‏اي متمايز و آينده‏‎‏اي متفاوت نمي‎‏شود. شكل‏‎دادن به آينده ، مستلزم نوآوري است. اما موفقيت نوآوري خود تا حدود زيادي تحت تاثير آگاهي از شرايط محيط ، اطلاع از نيازها و استفاده از فرصت‌هاست؛ در اين راستا ، از جمله ابزار تعيين آينده‎ي ممكن و محتمل و تحقق آينده‎ي مطلوب ، پويش محيط سازمان است. نظر به اهميت و سرعت تغييرات محيطي در دنياي امروز ، سازمان بايد نسبت به روندها ، علايم و تغييرات آن ، در زمينه عوامل مهمي همچون فناوري ، اقتصاد ، سياست ، و ... حساس باشد. در اين بين ، دو نكته‎ي مهم وجود دارد. اول اين‏كه محيط همه‎ي سازمان‏ها به‎‏لحاظ پيچيدگي و عدم‌اطمينان مشابه نبوده و بنابراين سازمان‎ها در پويش محيط با مسايل يكساني مواجه نيستند. از سوي ديگر ، توان و قابليت‌هاي سازمان‎ها از نظر پويش محيطي برابر نيست. اين مقاله پس از مرور ابعاد مختلف محيط و پويش محيطي ، به معرفي چارچوب و ارايه‎ي شاخص‏هايي براي تعيين نياز و توانمندي سازمان در زمينه پويش محيطي مي‌پردازد. تقاطع اين دو بعد(نياز و توانمندي) حالت‌ها يا وضعيت‌هاي چهارگانه‌اي را فراهم مي‌كند كه راهبردهايي متناسب را مي‌طلبد. در ادامه با استفاده از اين چارچوب ، يك مركز پژوهشي در صنعت هوايي ايران مورد مطالعه قرار گرفته است كه فناوري و نوآوري در آن ماموريت و راهبرد آن نقش مهمي و بارزي دارد. براساس نتايج به‎دست آمده ، درحالي كه اين سازمان بنا به ماموريت وشرايط ، نياز بالايي به پويش محيط دارد ، به‎لحاظ توانمندي ، در سطح به‌نسبت پاييني قرار مي‌گيرد. تحت اين شرايط ، تحقق ماموريت اين مركز پژوهشي در زمينه‌ نوآوري و توسعه فناوري‌ها و محصول جديد با چالش روبروست. لذا به توجه به اين وضعيت ، راهبرد و راه‌كارهاي پيشنهادي براي بهبود عملكرد پويش محيطي اين مركز پيشنهاد شده است.