پراكندگي‏هاي طبيعي و پراكندگي‏هاي تكنولوژيكي

با توجه موقعيت جغرافيايي ايران، بين عناصر اقليمي و ترفيع مكاني همگرايي خاصي وجود دارد به گونه اي كه با افزايش ارتفاع مقدار دما و تبخير كاهش يافته و مقدار بارش افزايش ‏مي‏يابد. علاوه بر تغيير مقدار بارش بر اثر ترفيع مكان، نوع بارش و رفتار آن نيز تغيير ‏مي‏كند. با افزايش ارتفاع، نوع بارش از مايع به جامد تغيير كرده و با اين تغيير، بارش‏هاي شديد به بارش‏هاي ملايم و با شدت كم تبديل ‏مي‏شوند. چنين تغييراتي باعث افزايش بيشتر آب نفوذي شده و منابع آب سطحي و زيرزميني را تغذيه مي‏كند و در مجموع باعث همگرايي بيشتر آب‏هاي سطحي و زير زميني مي‏گردد. چنين شرايط در دامنه‏هاي نسار نسبت به نگار وضعيت مطلوب تري دارد در نتيجه باعث شكل گيري چشمه‏ها و مجاري آب زيرزميني بيشتر در دامنه‏هاي نسار كوهستان‏هاي ايران شده است. با تغييرات اقليمي‏دوره‏اي مقدار دبي چشمه‏ها تغيير كرده و با توجه به همجواري زياد مكان‏ها، نقل مكان از مكاني به مكان ديگر با اندك هزينه و زماني انجام مي‏شد. در چند دهه اخير نوعي همگرايي بوجود آمده كه در اين مقاله از آن به عنوان همگرايي تكنولوژيكي ياد شده است. همگرايي تكنولوژيكي به معناي كارهايي است كه انسان‏ها به منظور بهره برداري بيشتر از منابع آب انجام داده‏اند. حفر قنات اولين گام اين همگرايي بود. اين گام بسيار مورد انعطاف و همسو با شرايط محيطي انجام شد. ولي گام بعدي در حفر چاه‏هاي موتوري بود كه به مرور زمان با نياز بيشتر به آب، به نيمه عميق و به عميق تبديل شد. اين تغييرات باعث تمركز بيشتر جمعيت‏ها شد. با تمركز جمعت نياز به همگرايي‏هاي تكنولوژيكي بيشتر و بيشتر شد تا حدي كه براي تأمين آب شرب ديگر نه تنها در نواحي بلافصل سكونتگاه‏ها چاه‏هاي عميق و سد جوابگو نبود بلكه انسان را مجبور به واگرايي‏هاي حوضه‏اي نمود و آب را از مناطق خارج از حوضه آبريز براي همگراهاي انساني انتقال داد. اين نوع همگرايي‏هاي تكنولوژيكي و واگرايي‏هاي حوضه‏اي باعث شد كه رفتار بارش و عناصر اقليمي تغيير كند. با بر هم خوردن پراكندگي‏ها نوعي محيط با ويژگي‏هاي متفاوت شكل مي‏گيرد و رفتار عناصر جوي عوض مي‏شود به گونه‏اي كه مناطقي كه مازاد آب داشتند نيز به آب نيازمند شده و خشكي اقليم بر منطقه مسلط مي‏شود. در واقع همگرايي‏هاي تكنولوژيكي تحركات انساني را به سمت و سويي سوق مي‏دهد كه تمركز بيشتري در همگرايي‏هاي تكنولوژيكي داشته‏اند و در نتيجه تحركات كوچك بر اثر تغييرات دوره‏اي اقليم، جاي خود را به تحركات بزرگي داده كه نتايج آن از بين رفتن همگرايي اوليه عناصر اقليمي شده كه زمينه بحران بزرگ را فراهم نموده است.