معرفي دو نسخۀ كمتر ديده شده از خمسۀ نظامي (نسخۀ 12148 محفوظ در كتابخانۀ ملي فرانسه و نسخۀ 6613 محفوظ در كتابخانۀ ملي انگلستان)

خمسۀ نظامي دومين اثر پس از شاهنامه است كه بيشترين نسخه هاي مصور از آن باقي مانده است. امروزه مي توان نسخه هاي مصور فراواني از اين شاهكار ادب فارسي را در موزه ها و كتابخانه هاي سراسر جهان مشاهده كرد. در اين مقاله به معرفي دو نسخۀ كمتر ديده شدۀ خمسۀ نظامي كه داراي رقم و تاريخ هستند و در نقوش و تزيينات نمايان گر ويژگي هاي هنري دوران خود هستند پرداخته شده است. نسخۀ 12148، محفوظ در كتابخانۀ ملي فرانسه در دوران حكومت شاه تهماسب اول (984-930 هـ.ق.) و به سفارش يكي از حكام محلي شوشتر مصور شده است؛ در اين نسخه شاهد امتداد يافتن ويژگي هاي سبك بهزاد در مكتب تبريز 2 هستيم. نسخۀ 6613، محفوظ در كتابخانۀ ملي انگلستان در نيمۀ دوم سدۀ 11 هـ.ق. و مقارن با سلطنت شاه عباس دوم (1052-1077 هـ.ق.) مصور شده است. اگرچه به نظر مي رسد در اين نسخه با هنري نيمه مردمي مواجه هستيم، اما نگاره هاي اين نسخه همۀ ويژگي هاي نقاشي مكتب اصفهان در اواسط سدۀ 11 هـ.ق. را داراست؛ در اين نسخه شاهد ويژگي هاي سبك رضا عباسي در مكتب اصفهان هستيم. هدف از اين مقاله شناخت دو نسخۀ غني از تزيينات اما كم تر ديده شده از خمسۀ نظامي متعلق به اوايل و اواخر دورۀ صفوي است. به اين ترتيب با بررسي تحولات نگارگري در اين دو مقطع زماني به شناخت كاملي از ويژگي هاي اين دو نسخه دست مي يابيم. اين پژوهش از نوع كاربردي است و شيوۀ جمع آوري اطلاعات به روش كتابخانه اي انجام شده است.