رابطه خشونت شهري با فضاهاي بي دفاع شهري(نمونه موردي: شهر كرمان)

امروزه از چالش‌هاي حيات شهري، وجود ناهنجاري‌هاي اجتماعي و رفتارهاي خشونت‌آميز شهروندان است. فرض بر آن است كه به مقياس امكان برخورداري از رفاه مادي و نيز رشد كالبدي و شبكه‌اي كه در شهرها فراهم مي‌گردد، آسايش و امنيت بيشتر تحقق يابد. اما شواهد موجود از فرآيند توسعه‌ي معكوس حكايت دارد و مقداري از اين كنش‌هاي پرمخاطره و ناامني شهري ناشي از شرايط كالبدي- مكاني و طراحي شهري است. تهديدهاي ناشي از دريافت و احساس ناامني به وسيله اقشار مختلف اجتماعي به خصوص زنان، كودكان و سالمندان، در بسياري از فضاهاي شهري كشور ما امري انكارناپذير است. محققان عرصه جرم شناسي و مطالعات شهري به اين نتيجه رسيده اند كه با تأثير گذاردن بر محيط فيزيكي و موقعيت بزهكار و بزه ديده، با هدف دشوار يا سلب نمودن امكان وقوع جرم و كاستن از جاذبه ها ي محيطي بزهكاري مي توان از آمار جرايم كاست. به طور كلي هر فضاي شهري گاه مي تواند از نظر عملكردي و كالبد ي نقشي متفاوت داشته باشد. مسئله اين است كه بعضي از فضاهاي شهري به دليل شرايط كالبدي خاص يا ويژگي هاي عملكردي در آن فضا، مي توانند از عوامل زمينه ساز جرايم شهري باشند. درصورتي كه از آن عملكردها شناخت پيدا كنيم، مي توانيم با برنامه ريزي درست فضاي شهري اين نوع از جرايم را كاهش داده يا از بين ببريم و در ايجاد شرايط مطلوب مؤثر باشيم . به تعريف نيومن فضاهاي قابل دفاع واژه اي است براي سلسله اي از نظام هاي فضايي شامل موانع واقعي و نمادين، حوزه هاي نفوذ تعريف شده و امكان مراقبت بيشتر كه در كنارهم محيط را به كنترل ساكنان در مي آورد. نيومن براي خلق فضاي قابل دفاع وجود چهار عامل را قلمرو، كنترل دسترسي ، حمايت از فعاليتهاي اجتماعي و نظارت را ضروري مي داند و اگر فضايي اين عوامل را نداشته باشه عملا فضاي بي دفاع مي باشد. هدف اصلي اين پژوهش، سنجش رابطه‌ي بين فضاهاي بي‌دفاع با خشونت‌هاي شهري است و شناخت نوع جرايم در فضاهاي بي‌دفاع ، شناخت ويژگيهاي كالبدي فضاهاي بي‌دفاع ، شناخت مشخصات اجتماعي فضاهاي بي‌دفاع و سنخ‌شناسي خشونت در شهر كرمان از ديگر اهداف مي‌باشد. روش پژوهش مبتني بر پيمايش و ابزار پرسشنامه است. پرسشنامه‌ي محقق ساخته پژوهش، ابعاد خشونت شهري را در مولفه‌ هاي مختلف از جمله خشونت رواني، خشونت فيزيكي، خشونت اقتصادي و خشونت اجتماعي مورد سنجش قرار داده است كه پس از اعتباريابي و برآورد پايايي در نقاط مختلف شهر كرمان در قالب فضاهاي بي دفاع و فضاهاي بادفاع اجرا گرديد. تعداد 24نقطه از كرماني نمونه‌ي تحقيق را شامل مي شوند كه از چهار حوزه‌ي شهري كرمان برگزيده شدند. تكنيك انتخاب نمونه‌ها مبتني بر نمونه‌گيري سهميه‌اي در فضاهاي مورد مطالعه بر اساس زمان مراجعه پرسشگران بوده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد ميزان بروز خشونت شهري در فضاهاي مختلف شهري به يك ميزان نيست و رفتارهاي خشونت‌آميز شهروندان كرماني در فضاهاي بادفاع كمتر از ميزان خشونت در فضاهاي بي‌دفاع است. آزمون فرضيه‌ي رابطه‌ي بين فضاي شهري و مولفه‌هاي خشونت شهري نيز نشان داد تفاوت معني‌داري از نظر وقوع انواع خشونت بين شهروندان به تفكيك فضاي بي‌دفاع و بادفاع وجود دارد و برخي فضاهاي شهري به سبب ويژگي هاي كالبدي و اجتماعي به صورت بالقوه پذيراي خشونت هستند و بستري مطمئن براي فعاليت‌هاي امنيت‌زدا و خشونت‌آميز فراهم مي‌كنند. آزمون فرضيه ابعاد مختلف خشونت در كرمان نشان مي دهد كه خشونت اجتماعي و خشونت رواني بيشتر از ديگر انواع خشونت در كرمان رخ مي دهد كه موجب عدم كارآيي فضاهاي شهري و افول و ضعف مكان هاي سوم شده و از ايجاد پيوستگي اجتماعي جلوگيري مي كند.