نمادپردازي عارفانه در هفت خان رستم

هفت‌خان در لغت،«واژه‌اي مركب از هفت+خان(خانه- مرحله، منزل)» است در اصطلاح ادبي آزموني براي كسب شايستگي‌هاي شاهان و پهلوانان به شمار مي‌رود. كمترين لغزشي در هر يك از اين مراحل منجر به نابودي پهلوان خواهد شد. البته هر مرحله نسبت به مرحلۀ قبل دشوارتر است. سئوال پژوهش آن است كه آيا هفت خان يك اصطلاح خاص حماسه است و تنها مفهوم حماسي و اسطوره‎اي دارد؟ يا راز و رمزهايي در آن نهفته است و مي‎توان براي آن تفسيرهاي متعدد و به خصوص تفسير عارفانه ارائه داد؟ به نوعي مي‎توان گفت هفت‎خان، معراج كمال در حماسه است و نمادهاي موجود در آن قابل تأمّل و قابل تفسير است؛ همان طور كه طي كردن هفت وادي در سير و سلوك عرفاني سبب كمال سالك مي‎شود. ضرورت اين پژوهش در آن است كه درصد بالايي از تحصيل‌كردگان زبان و ادبيات فارسي با داستان‌هاي هفت‌خان در حدّ شاهنامه آشنا هستند اما بسيار محدود و اندك هستند آنان كه پيشينه، انديشه و فلسفۀ پيدايش هفت‌خان را بدانند. در اين مقاله با تبيين اين مطلب كه بيشتر پهلوانان و حتي برخي شاهان براي رسيدن به مقام والاي خود دشواري‎هايي را گذرانده‎اند، اثبات شده است كه هفت خان مي‎تواند نماد باشد و اين نمادها را مي‎توان نشانۀ رشد و كمال فرد دانست و حتي براي آن تفسير عارفانه ارائه داد. در ادامۀ اين پژوهش هفت خان از ديدگاه معنوي و نمادپردازي‎هاي عارفانه نقد و بررسي شده است.