رويكرد تفسير اثري جامع به مباحث ادبي

يكي از ريشه دارترين روشهاي تفسير قرآن، روش تفسير ادبي است. تفسير ادبي عبارت است از تفسير قرآن كريم با استناد به علوم ادبي و زبان و فرهنگ عربي. بهره گيري از علوم ادبي در فرايند فهم و تفسير قرآن در تفاسير اجتهادي جايگاه ممتازي دارد. تفسير الاثري الجامع به عنوان آخرين اثر تأليفي مرحوم علامه آيت الله معرفت گرچه در نگاه اول تداعي گر تفسيري روايي و نقلي است، اما با توجه به مقدمه مبسوطي كه مؤلف در آغاز جلد اول آن آورده، بايد آن را جزو تفاسير اجتهادي به شمار آورد كه صبغه ادبي آن بسيار برجسته است. به گمان نگارنده ديدگاههاي استاد معرفت در تفسير آيات شريفه و داوري ميان آراي مفسران صحابه و تابعين، يا نقد آنها به علاوه شيوه تنظيم روايات در اين تفسير، بيش از هر چيز مبتني بر اصول و قواعد تفسير ادبي است. بعضي از شاخصه هاي تفسير ادبي كه در التفسير الاثري الجامع نُمود آشكاري دارد عبارت است از: عقلگرايي در تفسير، . تلاش براي فهم واژه هاي قرآن با مراجعه به كتب لغت مطابق فرهنگ عرب عصر نزول. بهره گيري كامل از قرينه سياق در فهم كلمات و عبارات قرآن. درنظر گرفتن انسجام و پيوستگي آيات سوره و وحدت موضوعي حاكم بر آن. بهره گيري از همه قرائن مربوط به فضاي نزول، شامل علوم بلاغت، تاريخ و سيره، روايات اسباب نزول، جغرافياي مكه و مدينه و... بهره گيري از خود قرآن، به عنوان منبعي متقن، در تطبيق قواعد ادبي و فهم معنا و مقصود متن. نتيجه مقاله آن است كه آيت الله معرفت در تفسير اثري جامع به شاخصه هاي ياد شده به صورت غير مستقيم و در سايه روايات تفسير اهل بيت از يك سو و روايات صحابه و تابعان از سوي ديگر، توجه جدي داشته است.