نوآوري عرفي در خلق تصويرهاي خيالي با بهره گيري از استعاره هاي تبعي (فعلي)

عرفي شيرازي (999 ـ 963 ه. ق) مخترع «طرز تازه» و موفّق ترين شاعري است كه به اين شيوه رسميت بخشيده است. از آنجايي كه نازك خيالي و نازك انديشي يكي از اصلي ترين مشخّصه هاي شعر سبك هندي است و زيباشناسي اين دوره بر خيال‌بندي و نازك گويي استوار است، مي توان وي را از نخستين شاعران نحله ي هندي دانست كه مي كوشد تا به دستياري شگرد ادبيِ استعاره ي تبعيه يا فعلي، دست به آفرينش تصويرهاي انتزاعي و بديع بزند. سواي نوآوري در اين شيوه، ميزان بالاي بهره گيري عرفي از اين شگرد شعري و آفرينش تصويرهايي خيال انگيزي كه بر پايه ي استعاره هاي فعلي ساخته شده اند، تا اندازه اي است كه سبب تشخّص سبك شخصي او شده است. دو پرسش اصلي اين جستار كه به شيوه ي كتابخانه اي نگاشته شده عبارتند از: 1ـ شيوه هاي نوآوري عرفي در آفرينش تصويرها كه با بهره گيري از استعاره ي تبعي (فعلي) ساخته شده اند، كدامند؟ 2ـ حوزه هاي مختلف تصويريِ مستعارمنه و مستعارله در غزل هاي عرفي چيست؟ نتايج اين جستار حاكي از آن است كه عرفي عمدتاً به دو شيوه از اين صناعت بلاغي بهره مي گيرد: 1ـ استعاره‌هاي تبعيه اي كه از رهگذر رديف در اشعار وي پديد آمده‌اند؛ 2ـ استعاره هاي تعبيه اي كه در داخل ابيات و بصورت پراكنده در غزل هاي وي وجود دارند. همچنين در شعر عرفي حوزه ي مستعارمنه نوعاً به دو بخش حسّي و ذهني قابل تفكيك است. در حوزه ي بهره گيري عرفي از مستعارله، به جاي آوردن فعل اصلي براي ايجاد شگفتي در خواننده و برجستگي كلام، از فعل-هاي ظاهراً بي ربط امّا برجسته ساز استفاده مي كند.