بكتاشيه در ايران و تركيه

حملة مغولان در قرن هفتم هجري پيامدهاي زيادي داشت كه يكي از آن ها مهاجرت بسياري از بزرگان، عالمان و رهبران ديني به آسياي صغير بود. با مهاجرت دراويش و رهبران طريقت هاي صوفي به آناطولي، اين منطقه به يكي از مكان هاي اصلي تجمع صوفيان و فرقه هاي صوفي تبديل شد. در چنين شرايطي تصوف نه تنها در ايران، بلكه در قلمرو عثماني و به ويژه آسياي صغير از شكوفايي خاصي بهره مند شد. از اين رهگذر بود كه عرفا و مشايخ برجسته اي چون مولانا، شمس تبريزي، فخرالدين عراقي، نجم الدين رازي، اوحدالدين كرماني و ... در آسياي صغير (تركيه) زندگي مي كردند. ازجمله بزرگاني كه به آناتولي مهاجرت كرد، حاج ولي بكتاش (سيد محمد رضوي نيشابوري) متولد 604 هجري بود كه طريقت بكتاشيه با انتساب به وي در آسياي صغير شكل گرفت. ورود وي در نيمه ي اول قرن هفتم هجري از خراسان به آناتولي هم زمان با قيام بابائيان بود و احتمالا حاج بكتاش ولي، خليفه بابا الياس خراساني، رهبران قيام بوده اند. حاج بكتاش با پرهيز از رويارويي نظامي با دولت سلجوقيان روم، مسير فكري بابائيان را دنبال كرد و با بهره گيري از عناصري چون باورهاي مذهبي تركان قبل از اسلام، افكار صوفيانة رايج در مكتبي را بنيان گذاشت كه در روزگار عثماني از طريقت هاي رسمي شد و سپاهيان نظامي آناتولي، مسيحيت و يني چري را تحت نفوذ معنوي خود گرفت. پس از آن نيز بكتاشيه در قرن نهم از جريان هايي مانند حروفيه و تبليغات شيوخ صفوي تأثير پذيرفت.