سمبوليسم و نمادپردازي عرفاني مبحثي مشترك در ادبيات و معماري اسلامي- ايراني

سمبوليسم و نماد پردازي عرفاني، از جمله مباحثي هستند كه اغلب در كتب ادبي و مذهبي مورد مطالعه قرار مي گيرند و اين در حالي است كه در زمينه هايي فراتر از ادبيات و مذهب نيز مي توان به مقولۀ مذكور پرداخت. معماري از جمله هنرهايي است كه همانند ادبيات با نماد و رمز، خيال، تصوير، ابهام، استعاره و از همه مهم¬تر با مفاهيم عرفاني و نمادپردازي در ارتباط است؛ بنابراين معماري صرفاً با ساخت و ساز مرتبط نيست، بلكه عواملي فرهنگي در آن نهفته است كه از طريق عناصر ذهني مي تواند رابط بين انديشه و جامعه باشد؛ پس بايد توجّه داشت كه هنر معماري نيز همچون ادبيات از بارزترين جلوه¬هاي فرهنگ و انديشة اقوام در ادوار مختلف تاريخ به شمار مي آيد. از اين رو، در اين مقاله به وسيلۀ علم هرمنوتيك به بررسي چگونگي حضور پنهان جوهرة عرفان در معماري اسلامي - ايراني و همچنين رمزگشايي و تفسير و تأويل برخي از سمبول ها و نمادهاي به كار رفته در فضاي معماري، اعداد رياضي و اشكال هندسي پرداخته مي شود و نيز اين كه چگونه مي توان در خلق بناهاي تاريخي، مذهبي، فرهنگي، مقبره ها و ... از مفاهيم عرفاني و سمبول هاي ادبي جهت ايجاد آثاري متعالي و ماندگار بهره مند شد تا اين آثار بتوانند در بستر زمان به حيات خود ادامه دهند و با تغيير شرايط نه تنها از ارزش آنها كاسته نگردد، بلكه خالق و نماد ارزش هاي انساني و عرفاني والاتري نيز باشند. روش پژوهش در اين تحقيق، كتابخانه اي بوده و بر مطالعۀ كتب و مقاله هاي نگاشته شده در زمينۀ موضوع مورد بررسي، استوار است. با توجه به مطالب مطرح شده در اين مقاله، مي‌توان نتيجه گرفت كه شعر و ادبيات مي‌توانند به عنوان ابزارها و پتانسيل هاي بسيار غني در زمينۀ ايجاد انگيزه و كشف ايده‌هاي معماري مورد مطالعه و استفاده قرار گيرند؛ زيرا بسياري از مسير‌هاي منتهي به خلاقيت در معماري كه عبارتند از نماد، استعاره، تمثيل، خيال و...، به وفور در شعر و ادبيات حضور دارند.