بررسي چند نكتۀ بلاغي در ساختار سبكي مصيبت‌نامۀ عطار

عطار در اثر مصيبت نامه كه شرح صيرورت سالك در مسير تكاملي طريقت است، به بيان انديشه-هاي عرفاني و آموزه هاي اخلاقي در پرتو حكايات، شخصيت ها و اموري مي پردازد كه حامل معاني و مفاهيم متعالي و ويژه هستند. حكايات مصيبت نامه را از آن جهت كه بهانه و بستري براي مفاهيم بلند عرفاني است، بايد تمثيل هايي ناميد كه به مدد رمز، انديشه هاي عطار را ملموس مي سازند. تمثيل ديوانه، محمود و اياز و ليلي و مجنون از اين زمره است كه البته هريك از اين شخصيت ها خود رمزي از عاشق و معشوق هستند. برخي از رمزهاي عرفاني كه خاص مصيبت نامه است، برخاسته از امور طبيعي در زمين و آسمان است چون دريا، آسمان، پرنده و... برخي ديگر نيز كه در شخصيت-هاي حكايات جلوه گر مي شوند، رمزهاي انساني مي باشند. علاوه بر رمز و تمثيل كه عرصه هاي بلاغي جهت بازنمودن نظريات عرفاني عطار است و بايد آنها را به جهت منحصربفرد بودن از زمرۀ سبك شخصي او قلمداد كرد، استفادۀ خاص از صنعت حسن تعليل و تكرار نيز قابل توجه است. عطار براي هبوط انسان به زمين و لزوم سرگشتگي آدمي در طريق حق چندين دليل ذكر مي كند كه هريك با حال و مقام موضوع مورد نظر مناسبت دارد و به اعتقاد عرفاني عطار بازمي گردد؛ همچنين در تكرار مفاهيم داستان پيامبران، بخصوص حضرت موسي به شيوۀ قرآني نظر دارد. در اين مقاله سعي شده كه در يك نگاه كلّي به بررسي چند ويژگي بلاغي در اثر مصيبت نامه پرداخت كه البته سازندۀ سبك شخصي عطار مي باشند و اگرچه بسامد برخي از برخي ديگر كمتر است، اما استفادۀ خاص از آنها به عطار متعلق است.