«تناسب و همانندي‌هاي «موي» در ديوان حافظ و سنايي»

تناسب از جملۀ آرايه‌هاي مهمي است كه در كتاب‌هاي بلاغت فارسي بدان اشاره شده است. هدف از انتخاب موضوع تناسب اثبات ارتباط نظام‌مند بلاغي ميان اجزاء شعر است كه عناصر لفظي و معنوي ديگر را در درون خود مي‌كشاند و اين همگرايي همان چيزي است كه برخي بلاغيون آن را اعجاز شمرده‌اند. فرضيۀ اين پژوهش ناكافي بودن تعريف‌هاي ارايه شده در تساوي مراعات نظير و تناسب، همچنين خاصيت گسترش پذيري در ابعاد قلمرو تناسب است. پس از آن به نشان دادن و مقايسۀ كارايي اين صنعت با تكيه بريكي از قلمروهاي تناسب يعني همانندي در ديوان سنايي و حافظ، در تصويرسازي يكي از پربسامدترين اندام به كاررفته در شعر يعني «موي» مي‌پردازيم. روش تحقيق كتاب‌خانه‌اي،تطبيقي و موردي به همراه توصيف و تحليل است. درپايان با مرور تناسب و كاربرد آن در ديوان شعر حافظ و سنايي نتيجه مي‌گيريم كه مراعات نظير بخشي مهم از تناسب است و تناسب در شعر مي‌تواند از درون واژه آغاز شود و محورهاي افقي و عمودي شعر را پوشش دهد. اين ارتباط در حالت گسترده اي بيانگر هماهنگي‌هاي لفظي، معنايي، بصري ومضموني است؛ به گونه اي كه مبناي تفسير اثري را مي‌توان بر اساس تناسب قرار داد. در تناسباتي كه در همانندسازي تصويري «موي» در ديوان حافظ و سنايي ديده مي‌شود، برخي مشترك و برخي خاص هر يك از اين دو است. در شعر هر دو شاعر پيوند آرايۀ تناسب با آرايه‌هايي چون تشبيه مقلوب و متضاد، ايهام تناسب، استعاره، تلميح، تضاد، مراعات النظير، واج‌آرايي،استخدام و ديگر آرايه‌ها ديده مي‌شود و بدينسان فرصت‌هايي براي همسايگي و پيوند تناسب و ديگر آرايه‌ها براي ايجاد تصوير شاعرانۀ «موي» پديد آورده است.