ثاثير توانمندي و ناتوانمندي دوگانه دولت و جامعه برسياست نفتي ايران (مطالعه موردي: طرح ملي شدن صنعت نفت و قرارداد كنسرسيوم)

با استخراج نفت در عصر قاجار، اقتصاد سياسي ايران، ماهيتي نفتي به خود گرفت و نفت به كانون عمده منازعات سياسي ابرقدرت ها در عرصه سياست بين الملل تبديل شد. انعقاد قراردادهاي نفتي با قدرت هاي جهاني، متاثر از شرايط حاكم بر جامعه و وضعيت دولت هاي ايران در هر دوره بوده است. عمدتا قدرت و ضعف هر يك از دوگانه هاي دولت و جامعه در تاريخ ايران بر ماهيت قراردادهاي نفتي تاثيرگذار بوده است. در تاريخ كشورمان هر زمان كه جامعه از توانايي بيشتري نسبت به دولت برخوردار بوده، قراردادهاي نفتي با استقلال و قدرت بيشتري منعقد شده و هرگاه كه دولت توانايي بيشتري داشته؛ به دليل وابستگي به دول خارجي، ماهيت استعماري قراردادها كاملا نمايان شده است. در اين راستا دو قرارداد نفتي ملي شدن صنعت نفت و كنسرسيوم، برآيندي از نوع مناسبات دولت و جامعه و شكل دهنده به اقتصاد سياسي ايران در قالب دوگانه ايستادگي/ استقلال و استثمار/ وابستگي بوده است. نگارندگان اين نوشتار با بهره گيري از مدل جامعه شبكه اي جوئل ميگدال برآنند تا تاثير مناسبات دولت و جامعه در ايران را بر ماهيت سياست نفتي اين كشور با تكيه بر متن قراردادهاي نفتي مذكور مورد تحليل و بررسي قراردهند.