دولت- ايل؛ پيش نظريه اي براي ايران پيشاپهلوي

ماهيت دولت در ايران، يكي از مشاجره برانگيزترين مسائل در بين پژوهشگران علوم سياسي بوده است. برخلاف دولت هاي جديدي كه در عصر پسااستعمار به وجود آمده اند، دولت در ايران داراي قدمت زيادي است؛ به گونه اي كه از آن به عنوان نخستين دولت تاريخ ياد مي شود. پس از پايان جنگ جهاني دوم و طرح مكاتب متعارض توسعه مانند مكتب نوسازي و ماركسيستي، ماهيت دولت در ايران مورد تامل نظري قرار گرفت؛ بخش عمده اين نظريات ناظر بر ماهيت ماركسيستي بويژه تفسير استالينيستي از صورت بنديهاي پنجگانه اقتصادي – اجتماعي تاريخ بشر از دولت در ايران بود. بخش ديگري از نظريات دولت، در نقد و نقض نظريات مذكور بود. ماهيت دولت در ايران مساله اصلي اين مقاله است و در پاسخ به سؤال چيستي ماهيت دولت در ايران پيشا پهلوي، اين فرضيه صورت بندي شده است: با توجه به ريشه هاي اقليمي و زيست بوم ايران و غلبه ايلات، مي توان صورت بندي « دولت- ايل» را براي ايران پيشا پهلوي بويژه از سلجوقيان تا پايان قاجار پيشنهاد كرد. دولت – ايل كه ناشي از ويژگي هاي هويتي، سازماني و نظامي ساختار ايلي بود، هم بر شكل گيري دولت توسط ايلات برتر اطلاق دارد و هم ايلاتي را شامل مي شود كه بدون آنكه حكومت تشكيل داده باشند، به مثابه شبه دولت هايي در قلمرو خود حكومت مي كردند. اين فرضيه با رهيافت جامعه شناسي تاريخي و تحليل ماهيت دولت هاي حاكم از صفويه تا پايان قاجار با روش توصيفي تحليلي پردازش شده است.