توصيف و مقايسه اوقات فراغت و فعاليت‌هاي فوق برنامه ورزشي دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي شيراز

مقدمه: يافته‌هاي علمي نشان مي‌دهد فعاليت‌بدني و ورزش آثار مثبتي بر سلامت جسماني، رواني و اجتماعي افراد در تمامي دوره‌هاي زندگي دارد و ابزاري كارآمد در ارتقاي كيفيت زندگي اقشار مختلف مردم است (فرجي و همكاران، 1393). يكي از اين گروه‌ها كه بخش وسيعي از افراد جامعه را تشكيل مي¬دهند و به‌عنوان متخصصين آينده عهده¬دار مسؤليت¬هاي مهم جامعه خواهند شد، دانشجويان هستند كه سلامت جسمي و رواني آنان از اهميت ويژهاي برخوردار است، وليكن ورزش و فعاليتبدني در اوقات فراغت دانشجويان امروزي بسيار كمرنگ شده است و فقط درصد كمي از دانشجويان كشور از برنامه‌هاي ورزشي دانشگاه‌ها استقبال كرده و فعاليت‌بدني دارند (قدرت‌نما، 1390) به طوريكه نتايج برخي تحقيقات از قـرار گرفتن ورزش آنان، بعد از فعاليت¬هـايي همچون: تماشاي تلويزيون، گوش دادن به موسيقي، هم صحبتي بـا دوستان و مطالعه غير درسي، خبر مـي‌دهند (رحماني و همكاران، 1385). يكي از راهكارهاي موجود در اين زمينه، يافتن علل گرايش يا عدم دانشجويان به ورزش و فعاليت¬هاي بدني است كه تنها از طريق شناسايي انگيزههاي دانشجويان ميسر خواهد شد. چرا كه دانشجويان با اهداف و انگيزه¬هاي مختلفي در فعاليت¬هاي ورزشي شركت مي‌كنند كه حفظ سلامتي، تفريح و سرگرمي، رقابت‌طلبي، تناسب اندام و كاهش فشارهاي رواني و غيره را مي توان جزء اين اهداف برشمرد (رمضاني‌نژاد و همكاران، 1388). بنابراين با توجه به اينكه هر يك از اهداف و انگيزه¬هاي دانشجويان نشان مي¬دهد كه چه جنبه¬اي از فوايد ورزش و فعاليت‌بدني از ديدگاه آنان مورد توجه است، ضروري است با شناسايي عوامل و اولويت‌هاي دانشجويان، بستر مناسبي براي جذب هر چه بيشتر دانشجويان به مشاركت در فعاليت‌هاي ورزشي و فوق برنامه مهيا كرد. روش شناسي: پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع پژوهش¬هاي كاربردي و به لحاظ روش گردآوري داده¬ها، توصيفي بود، كه به شكل ميداني اجرا گرديد. جامعه آماري تحقيق، شامل كليه دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي شهر شيراز بودند كه از اين تعداد 810 دانشجوي مرد و زن به روش در دسترس و هدفمند، به‌عنوان حجم نمونه آماري انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گيري، پرسشنامه محقق ساخته بود كه روايي صوري و محتوايي آن توسط 8 نفر از اساتيد بخش تربيت‌بدني دانشگاه شيراز و مديريت تربيت‌بدني دانشگاه علوم پزشكي شيراز در مورد تعداد سؤالات، نحوه بيان سؤالات، تقدم و تأخر سؤالات مورد تأييد قرار گرفت. به‌علاوه ضرايب آلفاي كرونباخ (78/0) نشان داد كه پرسشنامه از پايايي كافي و قابل قبولي برخوردار بود. همچنين داده¬هاي جمع¬آوري شده از طريق آمار توصيفي با استفاده از نرم افزار Spss نسخه 22 مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. يافته‌ها: توصيف يافته¬هاي تحقيق در دو بخش ويژگي¬هاي فردي آزمودني¬ها و متغيرهاي تحقيق ارائه شده است. بيشترين درصد آزمودني¬هاي تحقيق زن (3/69 درصد) و 5/30 درصد مرد بودند. ميانگين سني مردان 64/20 سال و زنان 35/20 سال بود. همچنين بيشتر دانشجويان در مقطع كارشناسي (8/49%) و دكتري (7/47%) مشغول به تحصيل بودند. علاوه بر اين تنها 6/26 درصد دانشجويان شركت‌كننده در فعاليت‌هاي فوق برنامه‌ورزشي دانشگاه، روزانه بين 10 تا 30 دقيقه فعاليت‌بدني داشتند. از ميان دلايل شركت دانشجويان در فعاليت‌هاي فوق برنامه ورزشي، بيشترين درصد به تأمين سلامت جسماني (6/31%)، احساس شادي و نشاط (1/18%) و علاقه به ورزش و تأثير مثبت بر ظاهر فيزيكي (6/9%) بود. همچنين از ميان دلايل عدم مشاركت دانشجويان در فعاليت‌هاي ورزشي، سه دليل اصلي شامل نداشتن واحد فوق برنامه ورزشي در دانشكده (8/19%)، نبود زمان مناسب (3/19%) و نبود مربي ماهر (2/11%) بود. پنج دليل اصلي شركت و عدم شركت دانشجويان در فعاليت‌هاي ورزشي در جدول شماره 1 آورده شده است. همچنين بيشتر دانشجويان به ترتيب به بدنسازي (9/18%) پياده روي (8/15%) و شنا (7/10%) علاقه داشتند. علاوه براين اكثر دانشجويان (1/64%) از فوق برنامه ورزشي دانشكده انتظار داشتند كه زمان مناسبي را براي برنامه‌هاي ورزشي اختصاص دهند. در اين بين استفاده از برنامه‌ريزان و مربيان مجرب از ديگر خواسته هاي مهم دانشجويان بود. جدول 1: رتبه و درصد دلايل شركت و عدم شركت دانشجويان در فعاليت‌هاي فوق برنامه ورزشي بحث و نتيجه‌گيري شواهد تحقيقات مختلف نشان مي‌دهد كه حداقل 30 دقيقه فعاليت‌بدني روزانه براي حفظ سلامتي و كاهش بيماري‌هاي مختلف ضروري است (دپارتمان سلامت آمريكا، 2000). اما در تحقيق حاضر بيش از نيمي از دانشجويان در طول روز كمتر از 10 دقيقه فعاليت ورزشي داشتند، با وجود اينكه اكثر آنان از دلايل مختلفي براي شركت در فعاليت‌هاي ورزشي مانند بهبود سلامت جسماني و رواني نام برده‌اند كه با تحقيق قدرت‌نما (1390) همخوان مي‌باشد. اينكه دانشجويان با انگيزه¬هاي زياد در فعاليت¬هاي ورزشي مشاركت مي¬كنند ولي ميزان فعاليت‌بدني آن¬ها در روز پايين‌تر از حد استاندارد است، نشان مي¬دهد كه ارائه برنامه¬ها و تسهيلات ورزشي از جانب دانشگاه براي آينده سازان كشور كه سلامت جسماني و رواني آن¬ها از اهميت ويژه‌اي دبرخوردار است، كمرنگ بوده و توجه ويژه نشده است. بنابراين با توجه به تأثير عواملي از قبيل نبود واحد فوق برنامه ورزشي، عدم برنامه‌ريزي مناسب و نبود مربي ماهر بر كاهش انگيزه دانشجويان، لذا اگر راهكاري از جانب دانشگاه اتخاذ نشود، همين ميزان فعاليت‌بدني دانشجويان در هفته روز به‌روز كاهش خواهد يافت. از اين رو چون انگيزه برتر دانشجويان دختر و پسر از شركت در فعاليت‌هاي ورزشي، سلامت جسماني مي‌باشد، لذا به عنوان اولين راهكار توصيه مي¬شود، تجهيزات ورزشي متناسب با اين انگيزه از جمله: ايجاد سالن¬هاي بدنسازي براي پسران و برگزاري كلاس¬هاي ايروبيك و آمادگي جسماني براي دختران به‌خصوص در خوابگاه‌ها، احداث شود.