رابطه سطح تحصيلات با سرعت پردازش اطلاعات در سالمندان

مقدمه يكي از وقايع اجتناب ناپذيري كه در زنگي آدمي رخ مي¬دهد پديده سالمندي است. در همه¬ي جوامع بشري سالمندان تعداد قابل توجهي از جمعيت را شامل مي¬شوند. پديده افزايش جمعيت سالمندان يكي از مهمترين چالش¬هاي اقتصادي، اجتماعي و بهداشتي در قرن 21 بشمار مي¬رود (شيخ الاسلامي ،1390) به طور طبيعي سالمندي با كاهش عملكردهاي شناختي همراه است (نوچي و همكاران ،2013. نجاتي ،1388). سالمندي فرآيندي است كه طي آن بيشتر ساختارها و عملكردهاي فيزيولوژيكي بدن نظير، دستگاه عصبي مركزي، محيطي به صورت تدريجي دچار زوال و تغيير فرسايش مي¬شود (1). سرعت پردازش اطلاعات به وسيله¬ي زمان عكس¬العمل(RT) اندازه¬گيري مي¬شود. RT يكي از مولفه¬هايي اساسي مهارت¬هايي است كه نياز به تصميم¬گيري سريع و دقيق دارند، از اين رو تعجب آور نيست كه بسياري از محققان از اين اندازه¬گيري براي نشان دادن سرعت پردازش اطلاعات استفاده مي¬كنند. RT يك اندازه¬گيري ذاتي از كل زمان سه مرحله پردازش اطلاعات ارائه مي¬دهد (2). يكي از عوامل سازنده و مهم زندگي كه سبب پرورش استعدادها و توانايي هاي فرد مي¬گردد، تحصيل است. انسان در ضمن تحصيل ياد مي¬گيرد كه رفتار خود را تغيير دهد، خود را تكامل بخشد و خود را براي مواجهه شدن با مشكلات زندگي آماده كند. برخي مطالعات نشان داده¬اند كه عملكرد حافظه¬كاري افراد، به طور قابل توجهي تحت تاثير سطح تحصيلات آنان قرار دارد. چنانچه مشخص شد، حافظه كاري، هم از نظر عملكرد صحيح و هم از نظر زمان¬واكنش صحيح، به ميزان قابل توجهي با سطح تحصيلات مرتبط است. شايد علت اين امر را بتوان به افزايش توان يادگيري و مهارت¬هاي حركتي افراد با افزايش سطح فعاليت¬هاي ذهني آنان مربوط دانست (3). روان¬شناسان شناختي اعتقاد دارند كه زمان¬عكس¬العمل شاخص بسيار مهمي از پردازش اطلاعات است كه خود به دو بخش حركتي و پيش¬حركتي نيز تقسيم مي¬شود. روند افزايش سن حاكي از اُفت اين شاخص در سالمندان است كه ميزان تغييرات بسته به جنسيت و نوع زمان¬عكس¬العمل و محيط اجراي آزمودني نيز متفاوت مي¬شود. از بين عوامل اثرگذار با توجه به تئوري سيستم-هاي پويا ميزان اطلاعات و تجاربي است كه شخص در نتيجه مشاركت در محيط بدست مي¬آورد كه از مهمترين اين عوامل مي-توان به سطح تحصيلات اشاره نمود. بنابراين هدف از اين تحقيق سنجيدن ارتباط بين سطح تحصيلات بر سرعت پردازش اطلاعات در سالمندان است. روش شناسي جامعه آماري اين پژوهش 51 نفر از سالمندان (55-85 سال) را تشكيل مي¬دهند.كه از ميان اين جامعه 26 نفر زير ديپلم و 25 نفر بالاي ديپلم به صورت داوطلبانه انتخاب شدند. پردازش اطلاعات به وسيله دستگاه زمان واكنش محقق ساخته اندازه¬گيري شد. براي اندازه¬گيري زمان واكنش، از محرك نوري قرمز و سبز استفاده شد. آزمودني ها در وضعيتي كاملا راحت بر روي صندلي قرار گرفتند. آزمودني¬ها به وسيله پا به محرك پاسخ دادند. پاشنه پا آزمودني به طوري روي زمين قرار گرفت كه هم راستا با پدال¬هاي پاسخ به محرك باشد. هر آزمودني ابتدا 5 كوشش براي آشنايي با آزمون و دستگاه انجام دادند كه اين كوشش ها تحليل نشد. سپس آنها 8 كوشش اصلي را انجام دادند و داده¬ها ثبت شد. نتايج و يافته¬ها در پاسخ به اين سوال كه آيا سرعت پردازش اطلاعات بر اساس سطح تحصيلات تفاوت معناداري وجود دارد، از تحليل تي مستقل براي مقايسه ميانگين¬هاي دو گروه استفاده گرديد. داده¬هاي توصيفي و نتايج تحليل تي در جدول زير آمده است. جدول 1: نتايج آزمون تي براي مقايسه سرعت پردازش اطلاعات بر اساس سطح تحصيلات همانگونه كه در جدول يك مشاهده مي¬شود بين سطح تحصيلات در زمان عكس¬العمل تفاوت معناداري وجود دارد089/3) =t، 50=df، 003/00≥p). بدين معني كه بين ميانگين نمرات سالمندان با تحصيلات بالاتر از ديپلم كمتر از ميانگين نمرات سالمندان با تحصيلات كمتر از ديپلم است. بحث و بررسي تحقيقات بسياري در باره سرعت پردازش اطلاعات با استفاده از سنجش زمان واكنش، درباره جوانان و سالمندان صورت گرفته است، اما در مجموع مي توان گفت نتايج مختلفي در اين تحقيقات گزارش شده است. اختلاف در نتايج به دست آمده ناشي از عوامل بسياري است كه زمان واكنش را تحت تاثير قرار مي دهد (4). در تحقيق حاضر، همانطور كه نتايج آزمون تي مستقل نشان داد، زمان واكنش و زمان پاسخ سالمندان با سطح تحصيلات بالاتر از ديپلم به طور معني داري، كوتاه تر از سالمندان با سطح تحصيلات زير ديپلم بود. اين نتايج نشان دهنده تاثير مثبت سطح تحصيلات روي زمان واكنش و سرعت پردازش اطلاعات است. برخي تحقيقات نيز نشان مي¬دهد كه سطح تحصيلات بر انگيزه شركت در فعاليت بدني تاثير دارد. كه اين انگيزه در ميان مردان بيش از زنان مي باشد (5). برخي از محققين نيز اعتقاد دارند، افزايش سرعت پردازش اطلاعات و بهبود زمان واكنش و زمان پاسخ در اثر فعاليت بدني مستمر در سالمندان نيز صادق است (4). نتيجه¬گيري نتايج اين تحقيق نشان داد كه با افزايش سطح تحصيلات انگيزه افراد براي شركت در فعاليت بدني بيسشتر مي¬شود در نتيجه با افزايش فعاليت بدني باعث بهبود سرعت پردازش اطلاعات و كاهش زمان عكس العمل و پاسخ در سالمندان مي¬شود.