تأثير ماساژ عميق بر حس عمقي و دامنه حركتي مفصل شانه غالب و غير غالب شناگران فعال پس از اعمال پروتكل خستگي عملكردي

آسيب ها و دردهاي مفصل شانه به عنوان شايع ترين مشكل عضلاني اسكلتي در ميان شناگران رقابتي معرفي مي شود. با توجه به مطالعاتي كه در زمينه ارزيابي شيوع آسيب هاي مفصل شانه در ميان شناگران انجام شده است مي توان به چندين ريسك فاكتور از جمله دامنه حركتي مفصل گلنوهومرال اشاره كرد (بوت و همكاران، 2000). ثبات عملكردي شانه حاصل ارتباط متقابل بين ثبات دهنده هاي استاتيك و دايناميك مي باشد كه اين ارتباط به واسطه دامنه حركتي و حس عمقي ايجاد مي شود (كوردو و همكاران، 1994). دامنه حركتي و حس عمقي بخش جامعي از سيستم حسي حركتي است. هر عاملي كه باعث كاهش دامنه حركتي و حس عمقي شود، مي تواند موجب بي ثباتي مكانيكي شود و در نهايت مفصل را مستعد ضربات خفيف و آسيب كند (مستر، 1999). يكي از عواملي كه سبب كاهش دامنه حركتي و حس عمقي در عضلات مي شود، خستگي است. خستگي عضلاني ناشي از فعاليت فيزيكي در قسمت هاي مختلف ساختارهاي كنترل عصبي عضلاني، از جمله سيستم عصبي مركزي، كنترل عصبي عضله و خود عضله اتفاق مي افتد كه كاهش كارايي عضله و افزايش احتمال آسيب پس از خستگي را موجب مي شود (انوكا و همكاران، 2008). با توجه به مطالعات انجام شده غالب تحقيقات پيشين بر روي افراد غير ورزشكار انجام گرفته است و تحقيقات بسيار اندكي بر روي دامنه حركتي و حس عمقي مفصل شانه ورزشكاران صورت گرفته، همچنين به واسطه تفاوت محيط تمريني شناگران با ديگر رشته هاي ورزشي، تاثير خستگي بر دامنه حركتي و حس عمقي مي تواند متفاوت باشد. از طرفي تحقيقات انجام شده بر روي خستگي بيشتر به صورت پروتكل هاي خستگي ايزومتريك مي باشند كه در اين پروتكل ها حركات جز زنجيره حركتي باز محسوب مي شوند، در ضمن گروه هاي عضلاني و حركت مفاصل در اين نوع پروتكل به صورت مجزا اجرا مي شوند، بنابراين قدرت تعميم نتايج اين مطالعات به تمرينات و رقابت هاي ورزشي بسيار كم مي باشد (پدرسون و همكاران، 1997) و لزوم اجراي پروتكل خستگي عملكردي جهت بهبود اين ضعف احساس مي-شود. از اين رو اين تحقيق با هدف تاثير ماسا ژ بر دامنه حركتي و حس عمقي مفصل شانه غالب و غيرغالب شناگران فعال پس از پروتكل خستگي عملكردي صورت گرفت. روش تحقيق اين تحقيق از نوع كاربردي مي باشد. ابتدا به روش نمونه گيري هدفمند و در دسترس و مطابق معيارهاي مورد نظر، 30 شناگر زن از ميان شناگران فعال شهرستان انتخاب شدند. در پيش آزمون دامنه حركتي و حس عمقي شانه غالب و غيرغالب آزمودني ها اندازه گيري شد و از آنها خواسته شد پس از 10 دقيقه حركات كششي و گرم كردن پروتكل خستگي را اجرا نمايند. بلافاصله پس از پروتكل خستگي دامنه حركتي و حس عمقي شانه غالب و غيرغالب گروه كنترل مجددا مورد ارزيابي قرار گرفت. دامنه حركتي و حس عمقي مفصل شانه غالب و غيرغالب شناگران گروه تجربي پس از اينكه توسط ماساژور به مدت 10 دقيقه مطابق با برنامه كارولين (علي بخشي و همكاران، 2010) ماساژ داده شد اندازه گيري شد. يافته ها نتايج حاصل از مقايسه ميانگين ها در پيش آزمون و پس آزمون نشان داد كه تغييرات از نظر آماري معنادار بود و ارزشP نشان داد كه بين دامنه حركتي قبل و بعد از اعمال ماساژ تفاوت معناداري وجود دارد اما در مورد حس عمقي تفاوت معني دار نبود. نتايج حاصل از مقايسه ميانگين ها در پيش آزمون و پس آزمون نشان داد كه تغييرات از نظر آماري معنادار بود و ارزشP نشان داد كه بجز در حس عمقي، دامنه حركتي Abd و Rot قبل و بعد از اعمال ماساژ عميق تفاوت معناداري وجود دارد. بنابراين فرض صفر در مورد فرضيه دوم تحقيق حاضر تاييد مي شود. طبق آزمون آماري آناليز مكرر تركيبي، اثر ماساژ عميق بر دامنه حركتي Abd و Rot و حس وضعيت مفصل شانه غالب و غيرغالب شناگران پس از پروتكل خستگي، معنادار مشاهده نشد (به ترتيب 41/0=P ، 28/0=P و 6/0=P) بنابراين فرضيه صفر رد مي شود. بحث نتايج كلي تحقيق نشان داد كه انجام ماساژ پس از اعمال پروتكل خستگي مي تواند دامنه حركتي مفصل شانه را بهبود ببخشد اما نمي تواند در حس عمقي تغيير معناداري ايجاد كند. علي رغم جستجوهاي فراوان محقق، مستندات علمي برخاسته از تحقيقات پيشين كه تاثير حاد ماساژ عميق بر دامنه حركتي و حس عمقي مفصل شانه غالب و غيرغالب شناگران را مورد بررسي قرار داده باشد، يافت نشد. اما تحقيقات مشابهي وجود دارد كه تأثير ماساژ بر ديگر فاكتورها از جمله درد، خستگي و تعادل را بررسي كرده اند. از جمله حميدي و همكاران (1394) در تحقيقي تأثير شش هفته ماساژ رفلكسولوژي و يومي هوتراپي بر حس عمقي و تعادل زنان داراي نوروپاتي ديابتي اندام تحتاني را بررسي كردند. آنان 34 بيمار مبتلا به نوروپاتي ديابتي را به صورت تصادفي به سه گروه تقسيم بندي كردند و تعادل و حس عمقي به ترتيب توسط آزمون هاي شارپندرومبرگ، برگ و گونيامتر در پيش و پس آزمون اندازه گيري كردند. آنان چنين نتيجه گرفتند كه ماساژ منجر به افزايش تعادل و نيز بهبود حس عمقي در بيماران مبتلا به نوراپاتي ديابتي مي شود. با توجه به مطالعات صورت گرفته، تاكنون تحقيقي تأثير حاد ماساژ عميق بر دامنه حركتي و حس عمقي مفصل شانه غالب و غيرغالب در شناگران فعال پس از خستگي عملكردي را مورد بررسي قرار نداده است. خطاي حس عمقي در مفصل شانه به دنبال خستگي پس از ماساژ كاهش پيدا كرده است ولي اين تغييرات به صورت معنادار صورت نگرفت. با توجه به كاهش خطاي حس عمقي پس از ماساژ و معنادار نشدن آن مي توان احتمال داد در صورتي كه مدت زمان انجام پروتكل ماساژ و يا شدت و عمق ماساژ افزايش پيدا مي كرد ممكن بود كاهش خطاي حس عمقي معنادار شود. با توجه به اينكه در رشته ورزشي شنا برخلاف بسياري از رشته هاي ورزشي ديگر، مفاصل و اندام هاي هر دوطرف (غالب و غيرغالب) فعاليتي مشابه را در سيكل ها و دوره هاي متوالي با قدرت و سرعت تقريبا مشابه طي مي كنند علت اين عدم تفاوت معناداري بين مفصل شانه غالب و غيرغالب در متغيرهاي دامنه حركتي و حس عمقي را مي توان به يك ميزان فعال و درگير بودن هر دو اندام غالب و غيرغالب را دانست. چرا كه وقتي ميزان و شدت فعاليت براي اندام غالب و غيرغالب يكسان باشد و خستگي بوجود آمده در انتهاي فعاليت نيز نسبتا مشابه خواهد بود، در ادامه با اجراي ماساژ مشابه روي مفصل شانه غالب و غيرغالب انتظار مي رود كه در نهايت ميزان اثر پذيري مفصل شانه غالب و غيرغالب تقريبا يكسان باشد، كه در اين تحقيق نتايج و بررسي هاي آماري اين موضوع را تاييد كردند. نتيجه گيري خستگي باعث كاهش دامنه حركتي و حس عمقي مفصل شانه غالب و غيرغالب شناگران مي شود اما پس از ماساژ دامنه حركتي بهبود و افزايش يافت اما در مورد حس عمقي مفصل شانه غالب و غيرغالب عليرغم كاهش ميانگين، به-طور معنادار تاثيرگذار نبود. خستگي ممكن است شناگران را در معرض آسيب قرار دهد از اين رو توصيه مي شود شناگران و مربيان شنا توجه ويژه اي به اين امر داشته باشند و از شدت تمرينات پس از خستگي بكاهند.