اثر فعاليت و تمرين ورزشي بر سطوح ويتامين E سرمي و بافتي: يك مطالعه انساني و حيواني

مقدمه ويتامين E بخاطر محلوليت در چربي به در غشاي پلاسمايي، ميتوكندري، و رتيكولوم ساركوپلاسميك يافت مي¬شود. ويتامين E از طريق برداشت مستقيم راديكال¬هاي سوپراكسيد و هيدروكسيل و از طريق واكنش با راديكال¬هاي پراكسيل ليپيد و متعاقباً متوقف سازي پراكسيداسون ليپيد به عنوان نيرومندترين ضداكسايش عمل مي¬كند (1ـ5). مطالعات در زمينه ورزش كاهش سطوح آلفا، بتا، گاما و دلتا ـ توكوفرول و ويتامين E سرمي را متعاقب يك وهله دو چرخه سواري (1) و يك وهله فعاليت ورزشي زير بيشينه گزارش كرده¬اند (2). برعكس، يك وهله فعاليت ورزشي تا سر حد خستگي و 8 هفته دويدن روي نوارگردان تاثيري روي سطوح آلفا توكوفرول بافت مغز موش¬ها نداشت (3). همچنين، در دو مطالعه ديگر گزارش شده است كه 14 (70 درصد max2VO) و 6 هفته دويدن روي نوارگردان (با سرعت 40 متر در دقيقه) تاثيري روي سطوح ويتامين E پلاسمايي و آلفا توكوفرول عضلات پهن سفيد و قرمز موش¬هاي صحرايي ندارد (4، 5). به دليل ناهمخواني در نتايج مطالعات انجام شده محققين در مطالعه حاضر در صدد بررسي تغييرات سطوح ويتامين E سرمي و بافتي متعاقب يك وهله فعاليت ورزشي وامانده¬ساز و تمرينات ورزشي بودند. 2ـ روش شناسي مطالعه حاضر روي نمونه¬هاي انساني و حيواني براي بررسي تغييرات ويتامين E سرم و بافت مغز انجام شد. در مطالعه انساني، ابتدا 15 آزمودني¬ها مرد فعال (سن 63/1 ± 33/24 ساله، نمايه توده بدني 55/1 ± 59/23 كيلوگرم بر متر مربع، درصد چربي بدن 60/1 ± 68/15) 20 دقيقه اول را با 50 درصد max2VO، 40 دقيقه دوم با 65 درصد max2VO و 5 دقيقه پاياني را تا رسيدن به واماندگي روي دوچرخه كارسنج مونارك ركاب زدند. قبل و بلافاصله بعد از ركاب زدن نمونه¬هاي خوني گرفته شدند. ويتامين E سرم توسط كيت تجاري و به روش رنگ سنجي (شركت بايو انجنيرينگ نانجينگ جيانچنگ، ساخت چين) ارزيابي شد. از آزمون t وابسته براي بررسي تغييرات درون گروهي در سطح 05/0 P استفاده شد. در مطالعه حيواني، 24 موش¬ صحرايي ويستار (14 ± 282 گرم) به طور تصادفي در سه گروه كنترل، تمرين استقامتي و سرعتي جايابي شدند. مغز موش¬هاي صحرايي متعاقب 6 هفته تمرين استقامتي (80 درصد max2VO) و سرعتي (95 تا 100 درصد max2VO) روي نوارگردان تشريح شد. اضافه بار تمرين استقامتي و سرعتي به ترتيب از طريق افزايش مدت زمان و افزايش تناوب¬ اعمال گرديد. ارزيابي ويتامين E مغز توسط كيت¬ تجاري ويتامين E و به روش رنگ سنجي (شركت بايوكور دياگنوستيك، ساخت آلمان) به اجرا درآمد. از آزمون تحليل واريانس يك طرفه براي تعيين تغييرات بين گروهي در سطح 05/0 P استفاده گرديد. نتايج به صورت ميانگين و انحراف معيار ارائه شده¬اند. 3ـ يافته¬ها يافته¬هاي انساني نشان داد كه تفاوت معني¬داري بين سطوح ويتامين E سرمي در دو مرحله قبل (53/0±64/10 ميكروگرم/ميلي ليتر) و بعد (61/0±30/11 ميكروگرم/ميلي ليتر) از يك وهله فعاليت ورزشي وامانده¬ساز وجود ندارد (111/0=P، 70/1=14t) (تصوير 1 الف). نتايج مطالعه حيواني نشان داد كه تمرين استقامتي (05/4±10/12 ميكروگرم / گرم بافت) (05/0 P) و سرعتي (07/3±54/12 ميكروگرم / گرم بافت) (05/0 P) تنها باعث كاهش جزئي و غير معني دار سطوح ويتامين E بافت مغز موش-هاي صحرايي نسبت به موش¬هاي كنترل غيرفعال (10/4±23/14 ميكروگرم / گرم بافت) شد. همچنين، نتايج نشان داد كه تفاوت معني داري بين سطوح ويتامين E مغز متعاقب دو نوع تمرين استقامتي و سرعتي وجود ندارد (05/0 P) (تصوير 1 ب). 4ـ بحث ويتامين E به طور مستقيم گونه¬هاي راديكالي سوپراكسيد را برداشت مي¬كند. نتايج نشان داد كه فعاليت ورزشي وامانده¬ساز و تمرينات ورزشي شديد استقامتي و سرعتي تاثيري بر ويتامين E سرمي و مغز ندارد. نتايج مطالعه حاضر ناهمسو با مطالعاتي است كه عدم تغيير سطوح آلفا توكوفرول سرم و مغز را متعاقب يك وهله فعاليت ورزشي حاد تا سر حد خستگي و تمرين ورزشي دويدن روي نوارگردان گزارش كرده¬¬اند (3). همچنين، نتايج مطالعه حاضر همسو با مطالعاتي است كه عدم تغيير سطوح ويتامين E پلاسمايي و آلفا توكوفرول عضلات پهن سفيد و قرمز را متعاقب دويدن روي نوارگردان گزارش كرده¬اند (4، 5). بر عكس، در دو مطالعه كاهش سطوح ويتامين E گزارش شده است كه اين كاهش به افزايش فعاليت ليپوپروتئين ليپاز ناشي از فعاليت ورزشي نسبت داده شده است به طوري كه موجب انتقال توكوفرول¬ها از جريان خون به داخل بافت¬ها (1) يا استروسيت¬ها (2) مي¬شود. 5ـ نتيجه گيري بطور كلي، اجراي حاد و مزمن فعاليت و تمرين ورزشي شديد تاثيري بر سطوح سرمي و بافتي ويتامين E ندارد.