بازتاب خسرو و شيرين نظامي در ازهر و مزهر نزاري قهستاني

موضوع مورد بررسي در اين جستار، ميزان تاثير پذيري نزاري قهستاني در منظومۀ ازهر و مزهر از خسرو و شيرين نظامي است . از آن جا كه اين منظومه براي اولين بار در سال 1394چاپ شده است و هنوز كاري در اين زمينه انجام نگرفته است، در راستاي احياي فرهنگ خراسان جنوبي بر آن شدم به بررسي اين منظومۀ عاشقانه و مقايسۀ آن با خسرو و شيرين نظامي بپردازم. در كنار اين مقايسه، طبق تحقيقاتي كه انجام گرفت بين اين منظومه و ليلي و مجنون نظامي نيز اشتركاتي وجود داشت كه به آن ها نيز اشاره نموده ام. ضمنا از آن جا كه نزاري در منظومۀ ازهر و مزهر، خويش را پيرو خسرو نامۀ عطار مي داند از اين بُعد نيز به بررسي اين اثر پرداخته شده است. بر اساس پژوهش حاضر عناوين داستان خسرو و شيرين، پهلوي و اصل داستان مربوط به ايران قبل از اسلام يعني ساسانيان است در حالي كه عناوين داستان ازهر و مزهر عربي و اصل داستان مربوط به يكي از قبايل عرب است كه از اين حيث با ليلي و مجنون نظامي شباهت دارد. وزن، قالب و ساختار دو منظومۀ ازهر و مزهر با خسرو و شيرين نظامي يكسان است، شخصيت ها، ماجراها و حوادث چندان شباهتي ندارند. در واقع ازهر و مزهر يك منظومۀ حماسي – غنايي است كه بيشتر حوادث و ماجراها در ميدان هاي جنگ و مبارزه اتفاق مي افتد و در آن، فضاهاي لطيف عاشقانه و احساسي، كمتر به چشم مي خورد در حالي كه خسرو و شيرين منظومه اي غنايي- تاريخي است و سرشار از احساس و عاطفه. به طور كلي مي توان گفت هرچند نزاري همچون ساير شاعران منظومه پرداز عاشقانه تحت تاثير نظامي بوده است اما مثنوي ازهر و مزهر را نمي توان تقليد صرف از يك اثر خاص دانست .